Carminho
Articulo scribite inter le 21 de maio – e le
Casa do Fado
Le prime vice que io videva e audiva le fadista Carminho, debe haber essite in le film “Fados”, facite per le espaniol Carlos Sauro (04-jan-1932 – 10-feb-2023). Io possede le DVD, que mentiona nulle anno, ma le Wikipedia sape: 2007.
Ab 1h11m10s in le DVD il ha un episodio ‘Casa do Fado’ in le qual varie fadistas participa in un sorta de medley. Io recognosce ora (non tanto in le passato) tote le cantores e sape spontaneemente quasi tote le nomines. Con le adjuta del lista que es monstrate al comencio del film, ecce illos, in ordine de apparition: Vicente da Câmara, Maria da Nazaré, Ana Sofia Varela, Carminho, Ricardo Ribeiro, Pedro Moutinho.
Le impression que Carminho faceva a me in iste apparition, era de esser juvene, immatur, inexperimentate. Io non deveniva enthusiastic. De facto illa non esseva vermente multo juvene, illa nasceva le 20 de augusto 1984, ergo quando appareva le DVD illa habeva 22 o 23 annos, un poco minus al momento del registration del scena “Casa do Fado”.
Subgeneres del fado
Un altere ration proque iste parte del DVD de Carlos Saura non me faceva dithyrambic, pote esser le subgenere del fado. Lo de iste medley o potpourri, io crede, es le fado corrido. Ma il pote anque esser un altere, io non es un experto in le subgeneres del fado. Io audi que me place e que minus me place, sovente sin poter nominar le stilo. Fado corrido non es mi favorita. Tro rapide, tro allegre, tro traditional. Le pares de lineas repetite. Tro similar, sin satis variation e inventivitate. Ma isto, naturalmente, es solo mi sentir subjective.
Que me place plus es le fado menor, e ancora plus le fado menor do porto. Isto anque occurre in le film “Fados” de Carlos Saura, desde 0h16m14s, e veni de un CD que io anque possede, “Esta coisa da alma” de Camané, datate a 2000, le penultime track, “Sopra demais o vento”, Suffla troppo le vento. Le parolas es de Fernando Pessoa. Sona José Manuel Neto, guitarra portugese, Carlos Manuel Proença, viola (i.e. guitarra espaniol o classic), e Carlos Bica, contrabasso.
In le poema occurre:
Talvez esta coisa da alma / Que acha real a vida
traducite in interlingua:
Forsan iste cosa del alma / que trova real le vita
que clarmente dava le titulo al total de CD. Le phrase sembla esser
incomplete, e io debe admitter que, ben que io comprende tote
le parolas constituente, io non comprende le phrase.
Io non sape si in le subgenere fado menor do porto le porto es illo de Lisbona, o si refere al citate Porto, nominate per su proprie grande porto. Le duo citates traditional del fado ya es Lisbona e Coimbra, cata un con su proprie variante del guitarra portuguesa, illo de Coimbra un poco plus grande e un secunda major plus basse, e cata un con su stilos e traditiones differente. Exemplos del fado de Coimbra es in le musica de Luiz Goes, ancora Luiz Goes, Adriano Correia de Oliveira, José Mesquita, etc.
Nomine
Olim io pensava que Carminho forsan esserea un filia del fadista Carlos do Carmo (1939–2021). Mais ce non esse assi.
Le Wikipedia in portugese da multe detalios personal super Carminho (nomine complete: Maria do Carmo de Carvalho Rebelo de Andrade), su patre Nuno Maria Bello Rebelo de Andrade, e su matre Teresa Siqueira (nomine complete: Maria Teresa da Câmara de Siqueira Archer de Carvalho).
Le patrono que io vide es que totes porta tres nomines de familia, nam lo del avo maternal, ava paternal, e avo paternal. ‘Do Carmo’ pote esser un nomine de familia, ma in iste caso sembla esser un addition al prenomine Maria, o un secunde prenomine. Assi ‘Carminho’ de facto es un diminutivo de ‘Carmo’.
Confirmation: in un intervista brasilian in augusto 2013, in un programma appellate Sarau, le intervistator Chico Pinheiro dice: “aqui no Brasil seria Carminha [...] toda Maria do Carmo em Portugal é Carminho”. Carminho: “É”. In interlingua: ‘qui in Brasil il serea Carminha [...] cata Maria do Carmo in Portugal es Carminho.’ Carminho confirma: ‘Si, illo es ver, il es assi.’
Ergo ‘Maria do Carmo’ non es duo prenomines, sed le totalitate de ‘Maria do Carmo’ es un prenomine, que conventionalmente mena al nomine curte de die in die: Carminho. E in iste caso tamben al nomine artistic.
Talento que se displica
Desde 2011, via Youtube e Rádio Amália, io comenciava a discoperir e appreciar le grande talento de Carminho, e su bon gusto in seliger repertorio e altere artistas pro initiar cooperationes.
A noite gosta de mim (Le nocte me ama) es parte del album “Em Cantado” (2009) del flautista Rão Kyao, e ha parolas de Tiago Torres da Silva.
Hic un cantar spontanee in un restaurante post un concerto.
O Tejo corre no Tejo
Le Tago flue in le Tago, titulo remarcabile de un poema de Alexandre O’Neill, a musica de Fernando Tordo. Io crede comprender tamen le titulo in le luce del prime lineas:
Tu que passas por mim tão indiferente
no teu correr vazio de sentido,
na memória que sobes lentamente,
do mar para a nascente,
és o curso do tempo já vivido.
Traducite:
Tu qui passa preter me tan indifferente
in tu fluer vacue de senso,
in le memoria que tu eleva lentemente,
del mar retro al fonte,
tu es le curso del tempore ja vivite.
Duo notas linguistic:
- Le lingua portugese distingue le prepositiones de direction e movimento ‘a’ e ‘para’. ‘A’ indica un curte permanência (sojorno, presentia), ‘para’ un longe. Fonte de iste information: Gramática Activa 1, Unitate 41, per Olga Mata Coimbra e Isabel Coimbra, Lidel, april 2000.
- O nascente, substantivo masculin, significa le est, oriente, levante; sed a nascente, substantivo feminin, hic usate in le poema, es le fonte, le origine.
Io cita ancora alcun lineas del texto, que io pensa es comic. Carminho non los cantava, ma hic Paula Corte los declama. Satis rapidemente. Io crede que ille lineas es un relativisation del pensar e sentir poetic, nunquam oblidante le realitate prosaic:
Um voo desferido é uma gaivota,
não é o voo da imaginação;
gritos não são agoiros, são a lota…
Traducite:
Un volo initiate es un laro
non es le volo del imagination,
critos non son augurios, ma le mercato de pisces…
Fado
Tejo
O Tejo corre no Tejo veni del prime CD de Carminho, de 2009, con le simplice titulo Fado, e multes de mi altere favoritos anque es sur ille disco.
Nome
Escrevi teu nome no vento, ‘Io scribeva tu nomine in le vento’, con parolas de Jorge Rosa e musica (‘Fado Carriche’) de Raul Ferrão.
Voz
A voz, le voce, scribite per Armando Machado, e le guitarrista (del guitarra espaniol) del banda de tunc, Diogo Clemente. Momentos notabile instrumentalmente, sonate per Luís Guerreiro: 2m51s e 2m58s, quando le guitarrista (del guitarra portugese) toca chordas basse, accordate in octavas, que da un effecto special. Reminiscente de Custódio Castelo in O enjeitado a 0m56s, e de Carlos Paredes in Verdes Anos a 0m08s, 0m12s, 0m25s, 1m11s. Anque multe exemplos in Variações em ré maior, Melodia nº 2, etc., tamben de Carlos Paredes.
Carta
Carta a Leslie Burke, anque de Diogo Clemente, a qui Carminho era brevemente (2013 – 2015) sposate. Notabile musicalmente io trova le transition al initio, de Em a Cisdim a C (notate con capo III), e a (0m48s) Em a E7.
Voltar a ser, de João Monge. Isto sembla satis enoiose al comencio, con solo duo accordos, D e G. Mais non lo es, annunciate (0m20s) per le sequentia: D, C, B.
Nazareth
Senhora da Nazaré, de João Nobre. Durante le concerto a que le 27 de april 2013 io assisteva (plus plus tarde), Carminho contava (in anglese), que illo es un del cantos que su matre Teresa Siqueira la cantava e apprendeva, explicante la le parolas, super piscatores con lor problemas, periculos e penas, que la tunc, ancora parve, non multo impressionava. Sed plus tarde illa comprendeva multo ben le tenor metaphoric del cantion, quando illa anque habeva su momentos non tan facile.
“Senhora da Nazaré, rogai por nós.” ‘Seniora de Nazaré (Nazareth), preca pro nos.’ Ja multe annos io es atheista, e io nunquam ha essite catholic. Tamen comocunque iste parolas me emotiona quando Carminho los canta.
Rogai, un forma imperative del secunde persona plural normalmente non usate in le portugese moderne (salvo regionalmente), solo ancora in iste uso religiose verso Maria.
Alma
Petras
As pedras da minha rua, ‘Le petras de mi
strata’, scribite per Eduardo Damas (parolas) e Manuel Paião (musica).
Multe annos retro, Fernanda Maria anque ja
lo cantava. Referente ora al version de Carminho:
1m24s / 1m48s:
“Nesta noite choveu muito, nas pedras da minha rua
[...]
Lá fora, as pedras molhadas pareciam chorar, chorar por ti.”
Traducite in interlingua:
‘Iste nocte il pluveva multo, al petras de mi strata
[...]
La foras, le petras molliate pareva plorar,
plorar pro te’.
Reminiscentia:
Perdida de Mim, de João Alvarez e Tiago Inuit,
canta Maria Ana Bobone,
“Sempre que a chuva caía, Lisboa chorava comigo.”
‘Sempre que le pluvia cadeva, Lisbona plorava con me.’
E anque, a
1m59s,
“Não pisaste mais as pedras, as pedras da rua.
Hoje piso-as sem saber se ainda sou tua.”
‘Tu non ha calcate plus le petras, le petras del strata.
Hodie io los calca sin saper si ancora so tue.’
Isto es alique reminiscente de
O Mar Serenou,
(video con parolas),
cantate per Clara Nunes (1942–1983):
“O mar serenou quando ela pisou na areia.”
‘Le mar se serenava quando illa calcava le arena.’
(Nota que ‘illa’ non es le mar, sed un femina qui dansa le samba al plagia.
In portugese illo es 100% clar proque “o mar”
es masculin, sed in interlingua, in theoria, un ambiguitate poterea
exister.)
Le verbo ‘pisar’, que significa ‘calcar’, ‘fullar’, proveni de latino vulgar pisāre, del latino pīnsāre, que ha legate variantes anque in anglese e italiano, ma apparentemente non in sensos satis consistente pro lassar le parola exister in interlingua.
Perdóname
In 2011 Carminho participava in un projecto del cantor espaniol Pablo Alborán cantante un duetto con ille, parte in espaniol, parte in portugese. Juste close harmony, un technica non usate in fado, nonobstante Carminho maestra isto tamben. Hic un altere version del mesme canto, non sempre perfecte, ma in vivo.
Talvez
Talvez, parolas de Vasco Graça Moura, musica de Luís Pedro Fonseca, cantate per Cristina Nóbrega, del disco de 2010 “Retratos”, ‘Portraits’. Me place multo iste version.
Nota linguistic: post talvez (litteralmente: tal vice,
significato: forsan) seque in portugese sempre un conjunctivo:
digas, non dizes (verbo: dizer),
queiras, non queres (verbo: querer),
passes, non passas (verbo: passar),
pense, non penso (verbo: pensar),
esperes, non esperas (verbo: esperar),
soubéssemos, non soubemos, non sabíamos (verbo: saber),
etc.
Le mesme poema de Vasco Graça Moura esseva anque cantate per Carminho, ma con musica differente, scribite per Mário Pacheco, como illa explica hic. Io dice honestemente que io prefere le version de Luís Pedro Fonseca e Cristina Nóbrega.
Cristina Branco tamben ha cantate un cantion con le titulo “Talvez”, mais es differente. Tamben belle. Parolas de Manuela De Freitas, musica de Pedro Moreira.
Ancora un observation linguistic: Totes canta e totes scribe:
Talvez digas um dia o que me queres
Talvez não queiras afinal dizê-lo
Con o que, [ia] lo que, non simplemente ‘que’. Alcun tempore io pensava de un significato ‘Forsan tu dice un die que me amas’. Mais non pote esser assi, a causa del o que, e porque querer in espaniol sovente significa ‘amar’, sed in portugese plus tosto ‘voler’.
Ergo un translation plus probabilemente correcte esserea:
Forsan tu dicera un die lo que tu me vole [dicer]
Forsan tu tamen non vole dicer lo.
Falta
Disse-te Adeus, ‘Io te diceva adeo’, scribite per Manuela de Freitas e Raúl Pinto, del CD Alma, 2012. Citation, 2m13s e 2m34s:
“Eu só sei contar a história
Da falta que tu me fazes”.
‘Io solo sape contar le historia
Del manco que tu me face’.
E a 2m55s le musica stoppa, como si pro illustrar iste carentia.
Reminiscentias:
O que faz falta, Zeca Afonso.
Que falta que me hacés, canta Alberto Podestá
con le orchestra de tango de Miguel Caló. Con hacés,
non haces, un forma special del espaniol de Argentina e
altere paises hispanophone.
Brasil
Carolina
Carminho ha facite interessante cooperationes con musicos brasilian. Assi illa ha cantate un duetto con Chico Buarque de Holanda, in le canto que ille scribeva, Carolina. (Tamben hic, ma iste es blocate in mi pais pro rationes de derectos.)
Audi le voce fragile de Chico Buarque, e pois (0m54s) le forte de illa. Le de ille esseva sempre un poco assi, e ille habeva tunc circa 68 annos, ma es ancora active, e in iste anno 2023 es in un tournée in Portugal e forsan altere paises de Europa.
A 1m35s le contributiones instrumental comencia ganiar cata vice plus importantia. Ab 2m47s solo le instrumentos. Multo ben facite. In le ver duetto, desde 3m24s, Carminho essaya adaptar su accento de Portugal al brasilian del autor e co-cantor, e illa succede, salvo a 3m47s e 4m05s, ubi illa sembla trovar lo difficile ben toccar le realisation acustic del forma verbal mostrei (pt-PT: [muʃ ˈtrɜj], pt-BR (in iste variante): [muʃ ˈtrej]).
Isto es un version in vivo, solo Carminho (in su proprie accento pt-PT, ben que es in un show brasilian), accompaniate per le guitarrista brasilian Marcello Gonçalves. (Hic Marcello Gonçalves solo, in su proprie canal de Youtube.)
Il es interessante comparar con le registration original del mesme composition, “Carolina”, del disco “Chico Buarque de Hollanda Vol. 3 1968”, quando ille habeva circa 23 o 24 annos. Io deciditemente prefere le versiones plus recente, anque a causa del arrangiamento de tunc, que non coincide ben con le historia in le parolas, super un femina affligite.
(Non le thema de iste articulo, ma “Roda Viva”, le sequente numero sur ille disco, in mi opinion monstra un terribile gusto depravate. Io cognosce iste canto del annos 1970, del cooperation de Chico Buarque con Ennio Morricone. Multo melior. Io audiva tunc le canto in portugese, non in italiano.)
Encontros e despedidas
Le guitarrista de septe chordas Marcello Gonçalves anque accompaniava Carminho e Milton Nascimento in “Cais” (in interlingua: quai), scribite per Ronaldo Bastos e Milton Nascimento.
Un altere cantion del autoria de Milton Nascimento (con Fernando Brant) es “Encontros e despedidas”. Io trovava duo versiones in vivo in Youtube: 1 , con le parolas projectate in le video, 2 , in le qual le sonar e cantar comencia a 1m57s.
Le guitarrista es Diogo Clemente, annunciate per le presentator a 1m22s. Qui lo audi? Cata parte de su nomine es un sol syllaba in le pronunciation del portugese de Portugal, ergo il solo ha duo syllabas: [ˌdjoɡʷˈklmẽtɨ].
Carminho anque qui adapta multo ben su pronunciation a illo del pais de origine del cantion e de su autor.
Multo emovente, io trova.
Isto es le original de 1985. Io prefere le interpretationes recente.
Chuva no mar
Ancora un duetto in duo accentos del portugese: Chuva no mar (Pluvia in le mar), de Marisa Monte (parolas de Arnaldo Antunes), con Carminho. Verso le fin il ha partes ubi fortuitemente le sonos es practicamente identic in le portugese de Portugal e de Brasil. Le voces sona multo ben insimul.
O sol, eu e tu
O sol, eu e tu, ‘Le sol, io e tu’, del CD “Canto” (que in portugese es ambigue: ‘io canta’ e ‘canto’). Hic in un variante spontanee in vivo. Sta mentionate como le autores: Caetano Veloso, Tom Veloso e Cézar Mendes.
Rasa
Le 27 de april 2013 io assisteva a un concerto de Carminho e su banda (guitarra basse acustic: José Marino de Freitas, guitarra espaniol: Diogo Clemente, guitarra portugese: Luís Guerreiro) in Utrecht, Nederland, in le sala ‘Rasa’. Infelicemente iste sala, multo apte pro fado e tal typos de musica, hodie, pro rationes financiari e de efficientia, non plus es in uso como tal, ma ha devenite un centro de exposition pro artes figurative.
Io esseva in prime rango, Carminho cantava a forsan duo o un e medie metros de distantia de nos, e le concerto esseva phantastic, justo tan phantastic que io habeva expectate.
Le ultime pecia ante le encore plus o minus planate, esseva “Escrevi teu nome no vento”, tal como durante iste concerto registrate in Youtube, al qual io postava ja le 30 de martio 2013 un commentario (in nederlandese) in Facebook.
Al fin del concerto durante le encore, subitemente Carminho removeva su auricular e abassava su microphono, e un secunda depost anque le amplification del instrumentos cessava (le technicos de sono era preparate e in le complot?!), e le canto “As minhas penas" continuava toto acusticamente. Isto es un tradition, io lo sape proque Carminho anque lo faceva assi in 2023 (vide in basso, e hic) (io tunc habeva oblidate lo de 2013), e tamben Mariza, le 3 de april 2003, in le grande sala del theatro ‘Vredenburg’, anque in Utrecht.
Le sala Rasa es bastante parve pro cantar e sonar sin amplification, e quando post le concerto io videva Carminho in le foyer, io ha brevemente parlate con illa, e dicite la (in portugese!) que me placeva le canto acustic, e que illes poterea haber facite tote le concerto assi.
In le introduction a un canto – io non ha recordate o notate
qual illo era – Carminho mentionava que illo era special
proque anque lo ha cantate un del prime fadistas – io pensava:
qui, A Severa? Amália Rodrigues? – nam Celeste Rodrigues!
“And she is here tonight!”, o parolas con iste tenor. In anglese,
o in portugese?
Le postmeridie del die sequente, le 28 de april 2013, Carminho
postava sur
Twitter e
Facebook:
“Hoje tive a surpresa de ter na plateia a querida
Celeste Rodrigues! Obrigada Utrecht por esta noite tão especial!
🙂”
Traducite in Interlingua:
“Hodie io habeva le surprisa de haber in le publico
le car Celeste Rodrigues! Gratias, Utrecht, pro iste vespera tan
special! 🙂”
Breve intermezzo linguistic: un interessante parola, iste “plateia”, via le latino del greco ancian πλατεῖα. In senso original e restricte: stallos, ma per extension anque: publico, in anglese: audience.
E anque con Celeste io ha brevemente parlate, ille 27 de april 2023, in portugese. Que illa ancora cantava. “Sempre, sempre.” E que io ha un disco de illa, ab le annos 1970. “Comprate in Portugal?” No, in Nederland. (Mi prime visita a Portugal unquam era in 1995, al etate de 40 annos. Ma io non ha dicite la isto.)
Se tracta de iste disco. Camisa:
fronte,
reverso
(clicca pro aggrandir; on pote la vider mi correction de tunc,
‘Maldito Ciume’, non “Maldito Giume”; hodie io sape
que correcte es: ‘ciúme’), e
le disco mesme.
De facto, le disco es de 1976, como visibile al
etiquetta,
clicca pro aggrandir.
Le disco contine le famose “Canção do Mar” (anque cognoscite como “Solidão”; de Joaquim Frederico de Brito (“Britinho”), e Francisco Ferrer Trindade), e “Barco Negro” (parolas de David Mourão Ferreira; originalmente “Mão Preta”, de Caco Velho (Mateus Nunes).
Poches lo sape, ma Celeste Rodrigues (14-03-1923 – 01-08-2018) era le soror plus juvene del multo plus famose Amália Rodrigues (23-07-1920 – 06-10-1999). Il es probabile que in 1976 anque io ancora non lo sapeva, pensante que le nomines de familia era fortuite. In le anno 2000 totevia, io debe haber sapite lo.
De facto le sequente die, le 28 de april 2013, in le ‘Lutherse kerk’ (ecclesia lutheran) in Utrecht, io assisteva a un concerto del juvene Nathalie Pires, e del mentionate Celeste Rodrigues. Non perfecte, ma impressionante. Al etate de 90 annos.
Ancora duo perlas
Andorinha
Audite in Youtube le 11 de maio 2016, Rádio Amália le 7 decembre 2016, de novo in Youtube le 30 de augusto 2017: Andorinha. Un simplice cantion super un parve ave, un hirundine. Con associationes figurative, naturalmente. Ma me tocca e me emove, io non sape proque.
Pro calmar le emotiones, ora alcun punctos technic: me place le sequentia de accordos. (Io los nota ora con un capodastro (capotasto) al secunde tasto del guitarra espaniol, ergo ubi io scribe Am, illo sona como Bm, etc., cata vice duo semitonos plus alte. E pro le notas e accordos, como de costume in mi sito, io usa le notation germanic ben que io scribe in un lingua fortemente romanic, nam interlingua.) Primo, desde 0m16s, il ha le sequentia multo ordinari e traditional Am, Dm, E, Am. Pois a 0m31s subitemente nos audi Gm, que introduce un nota bes in le scala e melodia, que con le proxime accordo, A, alora dispare. Pois Dm, G, C, Cisdim, Dm. Iste Cisdim (cis, e, g, bes) sembla poter haber un nota basse A, lo que crearea un accordo A major con nona minor. Multo belle.
De facto a vices Carminho pare cantar ‘Nandorinha’ in vice de ‘Andorinha’. Io pensa que isto es un cosa de technica vocal, pro evitar un comencio abrupte. Amália Rodrigues anque lo faceva, i.a. in Fado da Adiça. In 2001 il non era tanto facile trovar le parolas de cantiones in le interrete como es hodie. Io habeva tunc notate:
O destino à linha recta
interessada à primeira vista
Como se nasce poeta
também se nasce fadista
Ma Francesco Marcheselli habeva correctemente audite:
O destino é linha recta
traçada à primeira vista
De facto Amália cantava “nntraçada” e tamben “nntambém”, probabilemente pro facer le cantar plus fluente.
Io ha longe demandate me que es “adiça” (parola) o “Adiça” (nomine). Le 10 de junio 2001 io esseva in Lisbona, e fortuitemente io videva in un mappa un “Rua da Adiça”, e iva a illac. Un vetule femina se appoiava sur un porta, le parte superior del qual era aperte. Io la demandava si le nomine del strata habeva alco a vider con le Fado da Adiça de Amália Rodrigues. Illa comprendeva mi question ma habeva nulle idea. Heri (le 18 de junio 2023) io videva in le dictionario de Priberam que le parola “adiça” ha significatos!:
nome feminino
1. [Antigo] Mina de ouro ou de outros metais.
2. [Antigo] Galeria subterrânea.
Origem etimológica: árabe ad-diçâ.
Ma io non trova confirmation de isto in altere dictionarios o sitos web. Anque le origine arabe non es clar: in iste lingua il ha tres sonos e litteras que poterea esser transliterate como “d”, e duo (forsan tres) pro le “s”. Io ha controlate tote le combinationes in le dictionario arabe-anglese de Hans Wehr, sin e con un -y- como sono medie del radice. Ma io trovava nihil. Ergo le enigma remane.
História Linda
Le 30 de septembre 2018, audite lo in Rádio Amália, con alcun parolas recordate io trovava isto, pois in Youtube: História Linda. Autor: Carlos Paião.
Va directemente al corde, talia per le anima, spasmodermias de emotion. Como atheista, forsan animista, io pensa non haber un anima, ma in tal momentos si.
Con distantia Carminho es un del melior fadistas de nostre era, de su generation. Forsan mesme le melior.
Un phrase in le cantion: “O mar é longe e longa é a nossa espera.” In portugese: a grande distantia: longe, [lõʒɨ]; de longe duration o longor: longa, longo, [lõɡɜ], [lõɡu]. In interlingua: longe, lontan; longe. Ma forsan toto isto es plus complicate: longa, longe, longe.
Hertz
Sala
Exactemente dece annos e un die post le previe concerto, le 28 de april 2023, io assisteva de novo a un concerto del fadista Carminho, etiam iste vice in Utrecht, sed in le sala Hertz, un nove sala in le complexo theatral “Vredenburg” (post un fusion ora appellate TivoliVredenburg), del qual solo le grande sala remaneva post le grande renovation de 2010–2014. Le sala Hertz, ora un del cinque in le complexo, ha obtenite su nomine in referentia a Herman Hertzberger, un del architectos e designatores del sala Hertz, e in le passato anque del grande sala. E forsan il ha anque un batter del palpebras a Heinrich Hertz e le unitate hertz, nominate in su honor, le unitate de frequentia que es anque un indication del altor de tonos musical.
Fumo e sono
In tenebras entrava in scena primo le musicos, pois le cantatrice. Ja antea io habeva vidite que le aere non esseva perfectemente clar, e non a causa de mi berillos. Le ration deveniva clar: Carminho stava in un cono luminose marcate per ‘fumo’ – le typo que on non olface, que es create per un machina, e que es innocue. Como es sapite, gusto e preferentia varia multo inter personas, ma io non trovava iste comencio un bon idea. Isto in combination con le amplification de sala, un poco troppo alte, sur le qual io ja scribeva antea, me dava le idea que iste concerto poterea devenir un disappunctamento, non tan emovente e con momentos de spasmodermia como lo de 10 annos retro, e como multe discos de Carminho.
Musicos
Al presentar le musicos io non completemente succedeva in intender e notar tote le nomines – mi lucta continuante con iste lingua que tamen io ama tanto, le portugese de Portugal. Postea, con le adjuta de un articulo in le Expresso, io poteva totevia reconstruer le nomines: guitarra electric e lap steel (a vices sonate con un archetto): Pedro Geraldes, guitarra portugese: André Dias, viola do fado (i.e., guitarra espaniol o classic): Flávio Cardoso, guitarra basse acustic: Tiago Maia. Carminho diceva que iste esseva le melior banda que illa ha jammais habite, e io concorda: illes sonava satis ben. Ben e serviente, faciente toto pro lassar distachar se le corypheo: Carminho.
As fontes
Le secunde o tertie cantion me pareva vagemente familiar. E es ver: io lo cognosce de Mafalda Arnauth, del CD “Encantamento”, con un arrangiamento de Luís Oliveira. Le parolas es equal, un poema de Sophia De Melo Breyner, ma le musica in le version de Carminho es differente, composite per illa mesme.
Mi honeste opinion: io deciditemente prefere lo de Mafalda Arnauth.
A ponte
Al introducer un Marcha, un canto competitive al occasion de un festa in Lisbona, Carminho mentionava Alcântara como “my neighbourhood”. Alcântara, con un nomine de origine arabe, ألقنطرة, que significa le ponte – ben que le etymologia es incerte – es un bairro in le west del agglomeration, presso del ponte que in 1960 era inaugurate como le Ponte Salazar, que naturalmente in 1974 besoniava un altere nomine, e es hodie le Ponte 25 de Abril. Ma iste ponte non pote esser le nominator del quartiero Alcântara, que debe esser multo plus ancian.
Compatriotas
“Ha il portugeses in le sala?”, demandava subitemente Carminho, in portugese, o parolas similar, ma io non habeva intendite los. Le portugeses presente si, illes reageva immediatemente, e il habeva multes, e.g. al altere latere del sala que ubi io era, un balcon complete plen de portugeses.
Alteremente Carminho faceva tote le introductiones e explicationes in anglese, un lingua que illa parla ben. Ma a vices illa pareva trovar lo difficile ben explicar le ver intention de su pensamentos, qua esseva, trova io, un poco philosophic e conceptual, poco concrete. Io comprende ben iste difficultate: le proprie lingua es sempre plus facile, plus ric, plus subtil, anque si on sape altere linguas ben.
Un explication illa faceva in portugese pro le portugeses, e iste vice io intendeva que illa diceva, nam que illa de facto prefereva cantar in parve restaurantes in Portugal, le Casas do Fado, ma que in iste sala esseva possibile bastantemente attinger le mesmo atmosphera que illac, e que le presentia de tante portugeses certo contribueva a illo.
Post ille explication in portugese, Carminho diceva “That was saying hi to the Portuguese. That’s how you say hi in Portuguese.” Toto isto, plure minutos. Drolle. Ma non ver.
Le longe explication in anglese habeva a vider con Beatriz da Conceição (Porto 1939 – Lisbona 2015), qui la ha date multe consilios, inter alteres de cantar un texto del poeta Manuel Alegre: É preciso saber porque se é triste (fado Soneto). Hic on pote leger le parolas. Belle poema, belle musica, e ben cantate, certo ora, quando io lo audi in un melior qualitate de sono que in le sala de concerto, a un volumine non exaggerate.
Ancora un exemplo de mi maestria ancora sempre deficiente del lingua portugese: in un explication in anglese super un cantion que le matre de Carminho la apprendeva, e que illa non ben comprendeva como infante, ma plus tarde si, que contineva un parola portugese de duo sensos, io perdeva justo iste parola.
Io non plus me memorava que exactemente le mesme cosa habeva evenite durante le altere concerto, lo de dece annos retro. Post alcun tempore tamen io lo comprendeva: pena = haste flexível, rica em queratina, que cobre o corpo da maioria das aves adultas (anglese: feather, interlingua: penna, pluma); pena = grande sofrimento psicológico (anglese: sorrow, pain; interlingua: pena, dolor, dolo). (Fonte del definition del sensos portugese: Le dictionario de Priberam.)
Tamen
Malgrado mi scepticismo al initio, in le curso del concerto io tamen deveniva enthusiastic, io non regretta haber assistite a illo, e ora io certo anque apprecia iste phase recente del carriera de Carminho, anque proque illa in mesura crescente mesme scribe parolas e musica, e non sempre se limite al varie stilos traditional del fado. Un exemplo es Estrela, in le qual Carminho non solo canta, ma anque mesme se accompania al guitarra electric, como un ver singer-songwriter.
Pro obtener un impression de iste secunde concerto de Carminho al qual io assisteva, in 2023, le lectores poterea reguardar “Ao vivo na Capela de Santo Amaro”, que es similar, e con le mesme musicos.
Plagias deserte
Ancora un canto digne de distachar: Praias Desertas, anque de autoria de Carminho in persona, e musica e parolas. Io lo ha mentionate in Facebook. Es un walzer, non commun in fado. Me place multo.
Interessantemente il ha in Praias Desertas un cambio de melodia que anque occurre in le cantion nederlandese Spiegelbeeld (reflexion, imagine specular), cantate per Willeke Alberti in 1963. Le cantion esseva un adaptation nederlandese per Gerrit den Braber de Tes tendres années, cantate per Johnny Hallyday, que mesme esseva anque un adaptation, Tender years, scribite per Darrell Edwards e cantate per le americano George Jones.
Compara 0m34m in Spiegelbeeld con 1m06m in Praias Desertas.
Il es pensabile que Carminho ha audite un del tres variantes, consciente- o inconscientemente. Ma plagiato illo non es, proque il ha (in le majoritate del typos de musica) solo 12 notas pro construer melodias, del qual communmente solo 7 o un poco plus es usate. Ergo il es inevitabile que il ha similaritates inter le differentias. Nulle problema.