Dit artikeltje hoort bij een serie, met de delen 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 , 7 , 8 .
Op Radio 1 was er vannacht om 3 uur een bericht over Tanzania, waarvan de president al een tijd niet meer in het openbaar is gezien. Volgens geruchten zou hij corona hebben en in India in coma in een ziekenhuis liggen. De regering probeert die geruchten echter te ontzenuwen.
Met de klank [z] zei de nieuwslezer dat, “ontzenuwen”. Dat is niet goed, dit woord heeft van nature een s-klank, net als ‘ontzien’ en ‘ontzettend’, en natuurlijk ‘ontzenuwd’ en ‘ontzenuwt’. Dat komt door die ‘t’ net voor de letter z. Die verandert de klank [z] in [s].
In “een één of andere senuwelijer” daarentegen is die s dialect, namelijk imitatie-Amsterdams. Het citaat komt, als ik het me goed herinner, van Henk Elsink, uit de sketch “De lift”. De Standaardnederlandse uitspraak is in deze situatie met een [z], omdat de klank tussen ook stemhebbende klanken, namelijk klinkers, staat.
“Eén of andere” is daarin als geheel een adjectief geworden, vandaar dat het etymologisch gelijke onbepaald lidwoord “een”, met sjwa, er nog eens voor kan komen. In de spreektaal wel in elk geval. Maar dat is grammatica, geen fonologie, dus het past niet in deze directory en dit artikel.
Spelling is hier ook niet het onderwerp, maar zijdelings de opmerking dat ik volgens de officiële regel 16.I ‘imitatieamsterdams’ zou moeten schrijven, analoog aan ‘steenkolenengels’ en ‘schoolfrans’, omdat ik hier een subjectief oordeel geef over Elsinks imitatievaardigheid in samenhang met zijn vermoede geografische achtergrond. De letters <ea> vormen ook al niet eens een klinkerbotsing, getuige het voorbeeld “autonomieakkoord” <iea> ook niet, zodat een streepje zoals in ‘imitatie-amsterdams’ er hoogstens voor de leesbaarheid mag staan.
Ik vind het er raar uitzien en zondig bij uitzondering maar eens eigenwijs tegen de regels.
Ik had het verkeerd onthouden. Het is ook al lang geleden, de sketch stond meen ik op een bandje dat ik gratis kreeg bij mijn eerste cassetterecorder (de andere waren van Los Paraguayos en James Last). Ergens in de jaren 60 of 70. Nu op Youtube hoor ik toch eerder “zenuwelijer” dan ‘senuwelijer’. En het nagedane accent van mevrouw Van Putten kan ik niet echt thuisbrengen.