22– (eigen vertaling uit het Engels)
De bekende video Money as Debt (‘Geld als schuld’), gemaakt door Paul Grignon, vormde mijn inspiratie om deze artikelenserie te gaan schrijven, al in 2007. Het duurde nog tot juni 2012 voor ik echt begon te schrijven, na verdere studie van het onderwerp, ook nog tijdens het schrijven.
Ook toen leerde ik nog veel bij, ging ik de dingen veel beter bevatten dan ik ze eerder al meende te kunnen doorzien.
De titel “Money as debt”, ‘geld als schuld’, zou je ook kunnen opvatten als ‘geld IS schuld’. In zekere zin is dat ook waar. Bij elke vorm van kredietverlening vindt onvermijdelijk geldschepping plaats, en krediet is duidelijk verbonden met schuld.
Bij het dubbel boekhouden heeft alles twee kanten. In elke balans moet het totaal van alle debetposten gelijk zijn aan het totaal van alle creditposten.
Evenzo correspondeert met een financiële verplichting in de balans van de één, een vordering (actiefpost) in de balans van een ander. Dus elke schuld is ook een vordering, maar dan wel van iemand anders.
Alleen al om die reden zou je, in plaats van ‘geld is schuld’, ook kunnen stellen: ‘geld is vordering’.
En dat komt keurig overeen met de gebruikelijke definities van wat geld eigenlijk is. Bedenk wel dat we het dan hebben over geld in monetaire zin, wat niet altijd hetzelfde is als geld in alledaagse zin.
In dat artikel nr. 16 waar ik zojuist naar linkte, citeerde ik al gelddefinities door centrale banken in de Verenigde Staten en de eurozone.
Uit die definities kunnen we opmaken dat het wezenlijke van geld ‘vordering’ is. Als je geld hebt, kun je een andere vorm van geld opeisen, vorderen, verlangen. Je kunt er spullen of diensten mee kopen, anders gezegd: je kunt met geld de verkrijging daarvan vorderen.
Mogelijke vormen van geld:
Te zeggen dat geld vordering is, brengt een heel andere boodschap over, geeft een ander gevoel, dan te zeggen dat geld schuld is, hoewel het technisch gezien op hetzelfde neerkomt.
‘Geld als schuld’ brengt de boodschap:
‘Je kunt alleen aan geld komen door het te lenen van een bank.’
Maar dat is niet waar: je kunt ook geld verdienen door te werken, door dingen te maken of verbeteren, door diensten te verlenen. Je kunt geld gebruiken dat je eerder opgespaard had, je kunt geld ontvangen als rente op spaargeld, of door het te erven van een overleden familielid. Of door iets te verkopen wat je bezit, zoals een auto of een huis.
‘Geld is waar banken mensen mee vastketenen in schulden. Banken willen mensen tot slaven maken.’
Ik denk dat dat helemaal niet hun bedoeling is. Ik denk dat banken nuttige functies vervullen.
‘Geld als vordering’ brengt de boodschap over:
‘Geld geeft je macht en kracht.’
Letterlijk zelfs: geld verschaft je koopkracht. Je kunt er dingen mee opeisen, goederen, artikelen, diensten, andere vormen van geld. Geld maakt mensen rijk. Geld maakt mensen vrij.
Zou Paul Grignon die titel “Money as Debt” met opzet hebben gekozen, suggestief, om te bedriegen en misleiden? Of onbedoeld, vanuit een ontoereikend begrip van het betreffende onderwerp?
Ik vermoed het laatste. Ik geloof in de goede bedoelingen van mensen, tenzij en totdat duidelijk blijkt van het tegendeel.
(Toevoeging 23 oktober 2012)
Balansen zijn altijd belangrijk en verhelderend. En dan zien we wederom dat de stelling ‘geld is schuld’ juist is – maar voor de bank, niet voor het publiek.
Gezien vanuit de centrale bank zijn in circulatie gebrachte bankbiljetten een verplichting. Daarom zijn ze aanwezig aan de rechterzijde (creditkant) van de balans. Met andere woorden: bankbiljetten in omloop zijn voor de centrale bank schuld.
Voor de personen en bedrijven die die bankbiljetten in handen hebben, zijn ze geen schuld, maar vorderingen, bezittingen. Daarom staan ze aan de bezittingenkant, debet, links op hun balans.
Evenzo zijn tegoeden bij een niet-centrale bank, dus creditsaldi op rekeningen van het publiek, schulden voor de bank, en geen schulden voor de rekeninghouders. Voor de rekeninghouders zijn het activa, vorderingen, financiële bezittingen.
Zo zien we nog duidelijker dat de titel van Paul Grignons video wel degelijk misleidend is: die suggereert dat kwaadaardige bankiers, om mensen geld te laten hebben, schuld voor ze aanmaken, met als doel die mensen aan de bank te binden, ze zelfs tot slaven te maken.
In werkelijkheid is het net andersom: geld houdt in dat banken schulden hebben tegenover de mensen. De mensen hebben het geld, en daarmee vorderingen en koopkracht.
Na kritiek in discussies hier en hier en hier heb ik de formuleringen wat aangescherpt, zodat het steeds expliciet duidelijk is als ik bankbiljetten bedoel, die al door de centrale bank in omloop zijn gebracht, niet bankbiljetten die (nog of weer) bij de centrale bank liggen.
In een commentaar van 23 oktober 2012 schreef Douwe:
“Je geeft hier eerst een enorme stropop aan
Money as Debt door te zeggen dat zij zouden zeggen:
Je kunt alleen aan geld komen door het te lenen van een bank.
Dat is onjuist, dat is niet wat zij zeggen, zij zeggen dat
al het geld in circulatie ooit als schuld geschapen is, dat
is heel wat anders. [...]”
En daar heeft Douwe gelijk in. Dat wil zeggen: elke vorm van geld (behalve munten waarvan de metaalwaarde overeenkomt met de nominale waarde) hangt samen met de creatie van schuld. Dus ‘geld als schuld’ is juist als het betekent ‘geld komt voort uit het aanmaken van schuld’. Maar toch: ‘geld IS schuld’ blijft onjuist, want geld is vordering, het tegenovergestelde van schuld.
Wat ik hierboven schreef, is dus inderdaad een stropopredenering, en ik geef toe dat ik daar nauwkeuriger had moeten zijn. Wat ik suggereerde dat de video “Money as Debt” suggereert, dat is niet wat de makers werkelijk stellen.
Maar toch, als die foute interpretatie in mijn hoofd opkwam, dan kunnen andere mensen die verkeerde indruk ook krijgen. Daarom is het goed te benadrukken wat in elk geval wél waar is:
Elke vorm van geld in de vorm van een bankbiljet of een creditsaldo op een bankrekening, is ergens in het verleden ontstaan uit het creëren van een schuld. Maar vanaf dat moment werd dat geld, dat vordering is, overgedragen van mens tot mens of bedrijf, en van bedrijf of mens naar andere mensen of bedrijven. Daarom is het heel goed mogelijk om aan geld te komen zonder het te moeten lenen.
Let op: dezelfde suggestie staat in mijn artikel 15. Maar daar is die waarschijnlijk minder onterecht, omdat het artikel waar dat artikel over gaat, gaat over vaste wiskundige verhoudingen tussen bedragen. Nog maar eens goed over nadenken.
Zie ook deze korte en heldere samenvatting, daaruit blijkt duidelijk waarom een bank niet met zelfgeschapen geld kan betalen. Gewoon de verkeerde kant van de balans!
Copyright © 2012 R. Harmsen. Alle rechten voorbehouden.