Le 26‐. Un continuation del septime parte. Ancora plus commentarios super mi traduction a in interlingua, ab le portugese del historia O Banqueiro Anarchista, publicate in 1922, per Fernando Pessoa.
In le demonstrativos le espaniol e portugese ha un distinction triplice, quanto al distantia, que coincide con le adverbios, le pronomines personal e le tres personas del conjugationes. In le sequente tabella io usa le parolas del portugese in le orthographia actual. Le formas in espaniol son similar, e es in basso. Le titulos e le quinte e ultime columna es in interlingua.
| forma masculin | forma feminin | forma neutre | adverbio | significato | pronomines personal | persona |
|---|---|---|---|---|---|---|
| este | esta | isto | aqui | qui con me (qui parla) | eu, nós | prime |
| esse | essa | isso | aí | la con te (qui audi) | tu, vós | secunde |
| aquele | aquela | aquilo | ali | la con ille | ele, ela, eles, elas | tertie |
| este | esta | esto | aquí | qui con me (qui parla) | yo, nosotros | prime |
| ese | esa | eso | aí | la con te (qui audi) | tú, vosotros | secunde |
| aquel | aquella | aquello | allí | la con ille | él, ella, ellos, ellas | tertie |
Ex iste explication in espaniol del grammatica italian io apprende que le italiano anque ha un systema triplice, con le formas codesto, codesti, codesta, codeste pro le medie distantia. Ma foras del region Toscana (le origine del italiano standard, ma hodie con variantes legiermente deviante de illo), codesto etc. es a pena usate. On usa in su vice questo o quello. Codesta etc. es ancora usate in italiano standard litterari o bureaucratic. O como le Wiktionary lo describe, su uso es dated, regional, literary.
Dunque in realitate e in general le systema del demonstrativos italian es duplice (questo, quello), non triplice (questo, codesto, quello).
Le latino anque habeva un systema triplice, con hic presso le parlator, iste presso le parlate, e ille plus lontan. Vermente iste in position medie? Si, e illo es etymologicamente le mesme parola que este/esta/isto in portugese, que es in prime position, le demonstrativo pro proximitate. E esse/essa/isso del portugese proveni del latino ipse, que esseva, como ancora in interlingua, un parola de proximitate, significante ‘mesme’.
Dunque on poterea dicer que le parolas pro proximitate e medie distantia ha essite intercambiate, si on reguarda le latino e le portugese. Le tendentia de iste deveniente plus proxime, ja esseva presente in le latino vulgar.
Me vexava un poco deber reducer le systema triplice del texto fonte de mi traduction, O banqueiro anarquista de Fernando Pessoa – in le qual esse(s), essa(s) e isso es frequente – al systema duplice de interlingua, con solo ‘iste’ e ‘ille’ (o celle). Esque il serea possibile haber un systema triplice anque in interlingua? Si, le IED offere iste option. Ecce.
Le formas con ‘st’ ha ‘this’ in le explication, le formas con ‘ll’ ha ‘that’, ma illos con ‘ss’ ha ‘this’ e anque ‘that’. Ergo usabile como adjectivos e pronomines de distantia intermedie? Io pensa que si!
Post haber finite un prime version complete del traduction, totevia ancora ante le sempre necesse relectura accurate, io ha seriosemente contemplate le plano de alterar tote le occurrentias de ‘iste’ e ‘isto’ ubi in le original portugese il ha esse/essa o isso, a ‘isse’ e ‘isso’.
Le expression regular pro trovar le occurrentias, in nano,
un programma pro modificar texto (a text editor), es assi:
(^|[^a-zA-Z])[ei]s[st][aeo]s?([^a-zA-Z]|$)
Le complexitate al comencio e fin es necesse proque
in nano (version 7.2) manca un option
Whole words only, solo parolas complete. Sinon,
le multo plus simplice
[ei]s[st][aeo]s?
haberea sufficite. Qual damno! Forsan in un version futur.
Tamen io ha decidite non facer le cambios in mi traduction. Io lassa toto como esseva. Il ha duo rationes, que io explicara in le proxime subcapitulos.
Un demonstrativo pote non solo referer a un persona o objecto physic, ma anque a un elemento semantic in le texto mesme, in altere parolas: a un parola o expression ja mentionate.
Le dictionario Priberam clarmente describe illo,
re este:
“Designativo [...] de pessoa ou coisa de que se falou em último lugar”
e re esse:
“Designa a pessoa ou coisa [...] de que se falou em penúltimo lugar”.
Dunque este e esse pote designar un persona o cosa del qual on parlava in ultime o penultime loco.
Le dictionario de Porto Editora non mentiona iste functiones.
Le dictionario Caldas Aulete (designation usual in Brasil;
in Portugal plus tosto Dicionário Contemporâneo da
Língua Portuguesa)
describe ‘este’ similarmente:
“Refere-se a algo ou alguém que acabou
de ser mencionado”, refere a alco o alcuno que justo
esseva mentionate. Pro ‘esse’ il ha un description
que es – in mi opinion – un poco plus cryptic:
“Designa, com função anafórica, o que
foi mencionado antes”, designa, con function
anaphoric, lo que esseva mentionate antea.
Un anaphora, io apprende de varie fontes, es un referentia a alco, usualmente mentionate in le texto, e sovente mentionate antea. Ma si illo es in le ultime o penultime loco, de que parla le Priberam, non es strictemente definite.
Si io studia le uso de este verso esse in le texto de Pessoa a traducer, io vide multe referentias retrograde, ma sin un clar distinction inter le duo. Isto pote esser un argumento proque traducer e este e esse con le mesme parola ‘iste’ in interlingua non debe esser un grande problema.
Cetero interlingua ha alco similar, ma inter ‘iste’ e ‘ille’. In le
lista de
particulas in le IG Interlingua Grammar il ha:
iste: this, the latter, e
ille: he, it; him; that, the former.
E in Appendice 2 del mesme grammatica, il ha:
the former: ille, celle, e
the latter: iste.
Il me sembla que on pote usar illo quando previemente esseva mentionate duo cosas, e on vole poter referer a ambes, ma distinguer los?
‘Esperanto e interlingua es linguas auxiliar, ille es plus schematic e iste plus natural.’ Un bon phrase? Sona estranie in mi aures.
Es illo similar o identic al “de que se falou em (pen)último lugar” (de que on parlava in (pen)ultime loco) del dictionario Priberam?
Un regula pro le grammatica de interlingua es que si un tracto grammatical manca in un del linguas de controlo, illo manca anque in interlingua. Citation partial in anglese, ex le Intr al IG: “[...] every grammatical feature which is encountered in all the source languages shall be retained in the grammar of the interlingua, or negatively, no grammatical feature shall be so retained if it is missing from as much as one of the source languages.”
Le anglese ha solo this e that, e illo ja suffice pro donar al interlingua un systema duplice, non triplice, de demonstrativos. Additionalmente le francese ha solo un demonstrative, ce (con variantes declinate como cet, cettes, ces, ceux, etc.), que pote optionalmente esser precisate: ceux-ci, ceux-là, ceci, cela (= ça), etc.
Mi sentimento durante le traducer del portugese a in interlingua, de voler disponer del mesme tres typos de demonstrativos que in le lingua fonte, es comparabile con le sentimento, multo comprehensibile, de parlatores de linguas romance, qui volerea haber disponibile in interlingua un subjunctivo / conjunctivo, un perfecto separate del imperfecto, un genere grammatical con correspondentia de adjectivos con lor substantivos, e conjugationes de formas verbal pro persona e numero.
Varie variantes de linguas similar a interlingua, ma con iste, isse e ille tractos, ha essite disveloppate e es ancora complementarimente disveloppate.
Certemente interessante, ma illos son altere linguas, non interlingua. E in illos manca le facilitate relative de apprender e usar los. Tamen io continua a dicer: scriber interlingua es facile, scriber un bon interlingua es multo plus difficile.
Nulle cambio in le traduction ja existente.
Controlante le orthographia io notava que le parola ‘anaphoric’ (que io non cognosceva), e anque ‘cataphoric’, ja occurreva in mi sito web. Pejor: io ja ha scribite, in 2019, super le mesme thema, de como traducer esse.
Io me memorava ancora le commentario de Cláudio Rinaldi, e que illo esseva in Facebook, e durante que io scribeva iste nove articulo, io cercava le commentario la in Facebook, sin trovar lo, e sin me memorar que io habeva citate lo in mi sito web.
Mi memoria perde un poco su acutessa. O forsan illo es normal anque pro personas multe plus juvene que io? Io ha ora circa 69,75 annos.
Le continuation del notas appare in Traducer Le banchero anarchista (9).