Uitspraak van de naam Alves

(naschriften: Gomes en Perez)

24 januari 2008

Voetballer

De laatste tijd is nogal eens sprake van een zekere Afonso Alves. Ik ken hem niet, want ik heb weinig met voetbal. Wel valt me op dat velen op radio en tv, zoals Dione de Graaff van Studio Sport, de schier onbedwingbare neiging hebben om de naam uit te spreken als alVES, met de klemtoon achteraan.

Maar dat kan niet juist zijn: het gaat hier om een Braziliaan. Spaanse namen op ‘–ez’ en verwante Portugese (dus ook Braziliaanse) namen op ‘–es’ hebben vrijwel nooit de klemtoon op die laatste lettergreep. (Jerez is een uitzondering.)
Daarom staat er in het Spaans ook altijd een streepje (accent aigu, ofwel kuut) op een eerdere lettergreep: door de –z zou anders de klemtoon aan het eind vallen. In het Portugees geldt voor de –z een soortgelijke spellingsregel, maar omdat deze namen in die taal op –s eindigen, is geen accent nodig.

Lijst

Hier heb ik een hele lijst staan met zulke namen.

Dat mensen niet weten hoe je een naam uitspreekt, vind ik niet erg: je kunt niet alles weten. Maar dat presentators het niet even nagaan, vind ik wel jammer. Ze zouden het de man zelf kunnen vragen (heb ik ook niet gedaan, ik ga er gewoon vanuit dat ik gelijk heb!), of een belletje naar de Braziliaanse ambassade is ook snel gepleegd.
Ook Google vertelt veel: ALS de klemtoon achteraan zou vallen dan moest de spelling Alvés of Alvês zijn. Daarmee zoeken, met een plusteken ervoor (om aan te geven dat je echt precies die spelling zoekt) laat erg weinig hits zien. Die voor Alvés zijn heel vaak Frans. Met landcode BR erbij zijn er slechts 83 hits, tegen ruim zeshonderdduizend zonder accent.

Hoe dan wel?

De juiste uitspraak van de naam is in het Portugees van Portugal: ALVSJ, in één lettergreep. Maar deze voetballer is Braziliaan, en daar is het eerder: AWvies of AWviesj (afhankelijk van de streek). Maar altijd de klemtoon op de eerste lettergreep.

Voornaam

PS. Dat de voornaam van voetballer Alves Afonso luidt en niet Alfonso, dat is ook al weer zo'n 600 jaar de gewoonte in het Portugees: in de 15e eeuw leefde al een koning met die naam, de vijfde in een reeks. Ik heb nog gecontroleerd of de naam vroeger al zo werd geschreven, en inderdaad, in 1536 stond al ene Afonso Tome vermeld als auteur van dit boek. Het is niet makkelijk te zien dat de letter l echt ontbreekt, maar na vergelijking met de A van het woord Aqui op pagina 10 weet ik het zeker.

Gomes

Naschrift 3 mei 2008:

Al een tijdlang is weer een andere Brazilaanse voetballer in het nieuws: Heurelho Gomes.

Ook zijn naam wordt op de Nederlandse radio en tv weer vrijwel consequent verkeerd uitgesproken, als gooMÈS, dus met de klemtoon op de laatste lettergreep. Waar halen ze die onzin toch vandaan, vraag ik me af? En waarom lezen ze mijn uitleg niet? Ook in het Spaans is de verwante naam Gómez altijd met de klemtoon op de eerste lettergreep, zoals in die taal (anders dan in het Portugees) wordt aangeduid met een klemtoonteken op de ó. Beide namen staan dan ook in mijn lijstje van namen van dit type. Goed, dat moet ik dan nodig eens vertalen, want niet iedereen kan Portugees lezen.
(15 juni 2009: is eindelijk gebeurd.)

De uitspraak van de naam Gomes is in Portugal ‘GOOMSJ’, in één lettergreep – met de g van Engels ‘go’ of Frans ‘garçon’, verder te lezen als Nederlands. In Brazilië is het meer iets als ‘GOOmies’. Maar wat je er ook van maakt, altijd met de klemtoon op de eerste lettergreep.

Onthou dat nou eens, dames en heren sportverslaggevers.

Kenneth Pérez

Naschrift 23 juni 2009:

Nog zo'n geval: Kenneth Perez. Ik moet toegeven dat ik hier zelf ook geneigd ben het fout te doen, met het ritme ‘-..-’ in plaats van ‘-.-.’.

Uit de Wikipedia verneem ik het volgende:

“Zijn officiële achternaam is Jensen, maar gezien de gangbaarheid van die naam in Denemarken heeft hij gekozen om de achternaam van zijn Spaanse moeder te gebruiken.”

Oké, dan is de juiste schrijfwijze dus wel degelijk Pérez (wat er in de Nederlandse Wikipedia ten onrechte niet staat), en de klemtoon valt dus op de eerste lettergreep, KENneth PÉRez. Zo en niet anders.

Belle Pérez

Ook 23 juni dezes jares:

Nog een naamgenoot:
Belle Pérez, een Vlaamse entertainer met Latijns-Amerikaans repertoire. Ook hier zei en dacht ik het zelf ook altijd fout (ik heb haar een paar keer op tv gezien en gehoord), maar voortaan weet ik beter. Onthouden en nooit meer vergeten.

Naschrift 4 juli 2010:

Meer over voetbalnamen.

Naschrift 10 september 2011:

Nu over Mendes: mendesnl.htm.