30 mei, 4 en ; online gezet 7 juni
Arantxa Rus is een tennisser. Ze speelde op 26 mei 2011 op Roland Garros. Dat is een tennisbaan of tennistoernooi in Parijs. Veel meer weet ik er ook niet van. Ik ben niet zo’n sportfiguur.
Op de Nederlandse televisie, ik meen bij de publieken (was het o.a. Tom Egbers?) zeiden ze haar naam, en die klonk zo raar! Ik moest een paar keer luisteren voordat ik wist wat ze zeiden. Ze zeiden Arantska Rus. Of Aranstka? Nee, Arantska.
Maar dat staat er dus niet. Al zou de letter ‘x’ voor de klankcombinatie ‘ks’ staan – wat niet zo is, zie verder – dan nog zou je Arantksa krijgen. Dat kan ik ook niet zeggen. Misschien bestaan er Polen of Georgiërs die dat kunnen zeggen? Nou ja, dat hoeft niet, want die uitspraak is fout. Maar om er dan meteen maar Arantska van te maken?
Je zou ook nog kunnen menen dat de naam van de tennisser Arantxa Rus klinkt als Aranksta. Maar er staat niet Aranxta, er staat Arantxa.
De oplossing van het raadsel en de uitweg uit deze medeklinkerletterverwarring is simpel. Ik gaf de oplossing in feite bijna een jaar geleden al, toen het ging over voetballers met de naam Xavi of Xabi.
Zelfs ik die vrijwel niets van sport weet, ook niet van tennis, moest bij het zien van de naam Arantxa Rus meteen denken aan Arantxa Sánchez. Sportcommentatoren, die vaak een complete encyclopedie van tientallen jaren sporthistorie in hun hoofd hebben, zullen die asscociatie zeker hebben. Wisten ze indertijd ook al niet hoe je de voornaam van die tennisser uitspreekt? Wisten ze het niet of interesseerde het ze niet?
Snel googelen maakt vlug duidelijk dat Arantxa Rus inderdaad naar Arantxa Sánchez Vicario vernoemd is. Niet zozeer omdat haar ouders ook voor haar een tenniscarrière in gedachten hadden, maar gewoon omdat ze het een leuke naam vonden. In dit artikel staat:
“Het gezin Rus koestert
de luwte, dankzij een, volgens Lous, simpel principe.
"We hebben toch geen verstand van tennis."
Arantxa? Gewoon een leuke naam
Zelf groeide hij op in het Noord-Hollandse Dirkshorn.
Het dorp had geen tennisclub, de sport gold als een
elitesport.
"In die tijd deed je als jongen aan voetballen.
Ik heb alleen op amateurniveau gespeeld, bij
voetbalvereniging Dirkshorn."
Vrouw Judith, van Duitse komaf, deed aan waterskiën.
De naam Arantxa borrelde op door een vakantie in Spanje.
Van de beroemde Spaanse tennisster
Arantxa Sanchez-Vicario,
[sic; Sanchez, niet Sánchez; RH]
in 1989 toch voor het eerst winnares op Roland Garros,
hadden ze nog nooit gehoord.
"Wij vonden het een leuke naam. Meer zat er niet achter."
”
(Tussenvoegsel 4 juni 2011, tijdens het intikken van
een eerder met de hand geschreven versie van dit artikel:)
Arantxa Rus blijkt dus juist niet
genoemd naar Arantxa Sánchez Vicario, want de ouders hadden
nog nooit van haar gehoord. Wanneer dat dan precies was,
dat nooit gehoord hebben, voor Roland Garros 1989, voor
de naamgeving, of nu nog steeds niet, dat wordt mij niet
duidelijk. Hoe dat precies gaat, het opborrelen van een
naam met zo'n bijzondere schrijfwijze zonder iemand te
kennen die die naam al draagt, ook niet. Of komt de
gemiddelde Nederlander op vakantie in Spanje gewoonlijk
heel veel vrouwen tegen die Arantxa heten waarbij die
ook nog hun voornaam behulpzaam op een briefje
schrijven?
Helder schrijven en doelgericht doorvragen is ook een
kunst.
(Einde tussenvoegsel.)
Ik wist in de tijd dat Arantxa Sánchez Vicario actief was in de tennissport ook al hoe haar voornaam klonk. Dat moet dus vanaf 1989 of iets later zijn geweest.
Ik ben al heel lang geïnteresseerd in talen, vooral in klanken en spelling van talen, en in het bijzonder van talen van het Iberisch schiereiland. Wie leest over zijn geliefde onderwerp, onthoudt uiteindelijk wel eens wat. Dat krijg je dan.
Ik weet nog dat ik het zo grappig vond dat de ‘tx’ in Arantxa Sánchez haar Catalaanse voornaam en de ‘ch’ in haar Spaanse (Castiliaanse) achternaam dezelfde klank voorstelden. Zoals ik, als eerder vermeld, hier al uitlegde, staat de letter ‘x’ in alle talen van het Iberisch schiereiland, maar nou net niet (meer) in de bekendste en wereldwijd meest gesproken taal daarvan, het Castiliaans (tegenwoordig naar het land Spanje ook vaak simpelweg Spaans genoemd) heel vaak (hoewel niet altijd) voor de klank in de Nederlandse woorden ‘sjouwen’, ‘sjans’, ‘sjek’, ‘sjeu’. ‘Ks’ kan het soms ook betekenen, maar meestal niet.
Als ‘x’ de Nederlandse klank ‘sj’ voorstelt, dan is ‘tx’ natuurlijk ‘tsj’. Arantxa klinkt dus als Arantsja. Ligt prettig in het gehoor en is gemakkelijk uit te spreken. Een mooie naam.
Arantxa Sánchez zou je voor de grap ook als Arancha Sántxez kunnen schrijven, zonder dat de uitspraak verandert. Alleen werd het dan een rare mengelmoes van spellingstradities uit heel verschillende talen, dus zo’n verhaspeling slaat toch weer nergens op.
PS1: Van Peter Breedveld heb ik geleerd (dieplinken lukt helaas niet, maar zoek “rondje pedanterie” onder het artikel De grootste antisemiet van Nederland van 21 mei 2011) dat schrijven over een kwestie als de hier behandelde valt onder pedanterie. Ik mag daar dus eigenlijk niet meer over schrijven.
Maar ik doe het lekker toch. This is me, folks! Deal with it!! Niet leuk? Wegklikken staat vrij!
PS2: De grootste grap zou natuurlijk zijn als mevrouw Rus zelf haar eigen voornaam ook verkeerd uitspreekt. En/of haar ouders. Dan heb ik geen recht van spreken, omdat het natuurlijk iedereen vrij staat zhaarijn eigen naam uit te spreken hoe zhij dat wenst, desnoods zelfs op een evident foute manier.
Maar ook dan heb ik gesproken, dan maar zonder recht van spreken!
Naschrift 28 juni 2012: zie ook deel 4.
Naschrift 9 juni 2011:
Volgens Wikipedia is de voornaam Arantxa oorspronkelijk van Baskische origine, niet van Catalaanse.
Naschrift 24 januari 2012:
Zie ook Nog steeds Aranksa o.i.d.
Naschrift 6 juni 2012:
Zie ook Over de herkomst van de naam Arantxa.
28/29 juni 2012: Na deel 4 is er nu ook al een deel 5.
Copyright © 2011–2012 by Ruud Harmsen. Alle rechten voorbehouden, all rights reserved.