Le 4, 9 e . Un continuation del secunde parte. Ancora plus commentarios super mi traduction a in interlingua, ab le portugese del historia O Banqueiro Anarchista, publicate in 1922, per Fernando Pessoa.
Iste phrase in le original me ha choccate:
“Elles são anarchistas e estupidos, eu anarchista e intelligente. Isto é, meu velho, eu é que sou o verdadeiro anarchista. Elles — os dos syndicatos e das bombas (eu tambem lá estive e sahi de lá exactamente pelo meu verdadeiro anarchismo) — elles são o lixo do anarchismo, os femeas da grande doutrina libertaria.”
Femeas, o fêmeas in graphia moderne, in portugese refere a animales del sexo feminin. Quando usate pro un femina human (in portugese: uma mulher) le intention es sovente negative, denigrante, pejorative, derogatori, depreciatori. Nam le dictionario de Porto Editora, tamben accessibile via le site infopedia.pt, da le sensos concubina (reflecte que in le tempore de Pessoa viver con un femina e mantener un relation romantic e sexual con illa, sin esser maritate, era considerate scandalose), e mesmo prostituta.
Pro isto le cognato de fêmea in interlingua, femina (ambes de fēmina in latino), non es utilisabile pro le traduction: in interlingua isto es un parola neutral e general pro personas o animales feminin, sin sensos contemptuose.
Io pensa que iste uso de Fernando Pessoa trai un attitude sexista e misogyne, proque con le parola “femeas” ille sembla haber volite exprimer que le variante del anarchismo del “typos del syndicatos e del bombas” es mal, debile, un reflexo pallide del anarchismo genuin, real e authentic, que es le sue, illo del banchero.
Iste idea obsolete e dismodate que ‘feminin = mal’ ancora existe in multe linguas. Per hasardo alcun dies retro io discoperiva que etymologicamente feminas ya pote esser brillante, ma non virtuose: le origine latin es un derivation de virtus, que habeva le sensos, inter alteres, del anglese manhood, manliness, virility; courage, valor; virtue, goodness; excellence, merit, worth, character. Feminas apparentemente non poteva haber tal characteristicas positive, per le combination con virility etc. Tamen io sape, al minus in un campo ubi io pensa poter judicar qualitate, de musicos feminin (o musicas) qui es virtuose: le sorores Meyer. Io mentiona anque le violinista virtuose Julia Fischer, ben que in mi opinion in le comencio del concerto de violino de Glazounov (Александр Константинович Глазунов) illa joca troppo rapidemente. Io prefere le version de David Oistrakh (Давид Фёдорович Ойстрах, Eustrach, אויסטראַך), que io cognosce de un disco ab le annos 1970.
Ma io digrede, isto es super un traduction, non super musica.
An il existe un connexion con le relation problematic que Fernando Pessoa, duo vices pro alcun tempore, habeva con Ophelia Queiroz (graphia moderne: Ofélia Queirós)? Illa odiava feminas e pro isto no poteva amar las? Cetero, como io discoperiva recentemente, iste Ophelia ha vivite ancora longe post le morte de Fernando Pessoa in 1935, e moriva in 1991 al etate de 91 annos. Sed io habeva sempre le idea que ille verso illa era sempre cortese e respectuose. Io dice isto sin haber legite le litteras que ille la scribeva. In 1996 son anque publicate multo litteras de illa a ille. Anque non legite.
Io me demandava como le traductor nederlandese habeva affrontate iste
problema. Io sapeva que August Willemsen (1936–2007) ha facite
un traduction sub le titulo “De anarchistische bankier”. Io
cercava un e-libro a bon mercato, ma trovava solo exemplares usate
de papiro, con alte precios. Io demandava in Facebook, in mi proprie
linea de tempore e in un gruppo clause de
traductores, si alicuno haberea le libro e volerea vider pro me
qual es le traduction del mentionate traductor. In le gruppo clause
alicuno mentionava
que le traduction
ha state in un revista litterari, De Maatstaf 25 (1977),
e es in linea! De isto ora io sape que:
“elles são o lixo do anarchismo, os femeas da grande
doutrina libertaria.”
esseva traducite como:
“zij zijn het vuilnis van het anarchisme, de lamzakken van
de grote leer der bevrijding.”
“Lamzak”, un invectiva cognite, composite de ‘lam’ (paralytic, impotente, disagradabile) e ‘zak’, litteralmente scroto, e usate in nederlandese, e isolate, e in varie combinationes, como invectiva.
Ben trovate, ma il manca le connexion con le significato litteral del parola femeas in le texto original.
Proque il ha in le texto original “os femeas”? Le substantivo fêmeas es un plural feminin, ergo ‘as femeas’ serea normal e grammatical. Ma ‘fêmea’ pote anque esser un “adjetivo de 2 géneros”, un adjectivo de duo generes. Assi forsan “os femeas” es un maniera plus curte de scriber: ‘os anarchistas femeas’ (graphia moderne: ‘os anarquistas fêmeas’), in le qual anarchista/anarquista es un substantivo, tamben de duo generes, que dunque pote referer a feminas o homines, ben que in le dies de Fernando Pessoa le assumption esseva probabilemente automaticamente: solo homines.
(Compara le mechanismo que existe in multe linguas, e que pro interlingua es describite in le paragrapho 39 del grammatica official.)
Assi forsan le interpretation pote esser: le altere anarchistas que le banchero, ben que illes es homines, ha characteristicas negative de feminas: debile, non coragiose e audace, in altere parolas: effeminate, feminisate. Un characterisation de certe typos de homosexuales que in nostre dies multes non plus trova acceptabile. Homophobe. Ma nos debe considerar iste texto intra le zeitgeist de 1922, non in le contexto del spirito de tempore (o un de illos que es in voga) de 2024.
Isto me menava a un
solution
forsan correcte e acceptabile:
[pt]
“elles são o lixo do anarchismo, os femeas da
grande doutrina libertaria.”
[ia]
“illes es le detrito del anarchismo, illes qui ha
effeminate le grande doctrina libertari.”
Le traductor portugese Gonçalo Neves, qui sape ben interlingua, ma qui anque es active con esperanto e ido, rememorava a me su traduction a in esperanto, facite in 2019, del mesme obra O banqueiro anarquista de Fernando Pessoa. Io lo sapeva, ma habeva oblidate le detalios, e pensava que le traduction forsan esseva a in ido in vice de esperanto. Ido es plus difficile a leger pro me que esperanto. Su traduction pote esser legite in Archive.org, e es disponibile pro discargamento in le site Academia.edu.
Naturalmente Gonçalo ha collidite al mesme problema que io e altere traductores. Ab pagina 101 (102 in le numeration del PDF) ille offere un longe explication del phenomeno, e de su decision traductori: “os fêmeas” deveni in su version in esperanto (pagina 25) “la virfemaloj”, con le elementos vir = homine, e femalo = femina.
Gonçalo anque comparava 14 altere traductiones a in 6 linguas. Multe interessante.
Ille anque suggereva usar in interlingua “le femino”, que certemente es anque un bon idea. Del substantivo ‘femina’ con le significato ‘persona de sexo feminin’ es facite un substantivo masculin per remover le desinentia -a e adder -o, que introduce un contradiction.
Io non ha decidite definitivemente, ma pro le instante io remane con mi previe idea.
Un addition scribite al 12 de augusto 2024
Con grande placer io legeva un commentario ulterior de Gonçalo Neves (un copia es invisibilemente in le HTML de iste pagina, pro le caso que forsan un die le ligamine a Facebook non plus functiona), in que ille confirma que mi idea de fêmeas como un adjectivo substantivate, in vice de un substantivo feminin, es valide, e facerea le portugese “os fêmeas” grammatical.
Le base de mi idea esseva information ab dictionarios (Priberam e Porto Editora) e un ratiocination theoretic grammatical, plus tosto que un senso natural del lingua portugese. Si io ha überhaupt disveloppate un tal instincto linguistic, illo es naturalmente multo plus debile e minus digne de fide, que illo de un parlante native como Gonçalo Neves. Pro isto le confirmation es importante.
Io concorda con Gonçalo que mi traduction provisional “illes qui ha effeminate le grande doctrina libertari” non es un ver traduction, ma un interpretation, un explication de lo que le traductor pensa que le autor ha intendite. Isto non es optimal.
Facto es que le original in iste puncto del conto causa pro lectores, et parlantes native del portugese, et traductores, un pausa pro se demandar que es hic le situation, per le ingrammaticalitate apparente, e per le possibile hostilitate implicite al feminas.
Le traduction ideal es fidel al significato intendite, e tamben causa un tal pausa. Illo pote esser attingite con medios grammatical, o anque con medios lexical. Pro isto me place le idea de Gonçalo de usar “femella”, ma io prefere un adjectivo pur, femelle (derivate de lo que esseva unquam un diminutivo in latino), como in portugese a interpretar como un adjectivo substantivate.
Assi io arriva al traduction:
[pt]
“elles são o lixo do anarchismo, os femeas da
grande doutrina libertaria.”
[ia]
“illes es le detrito del anarchismo, le femelles del
grande doctrina libertari.”
Le pausa pro pensar es causate per le estranietate del formulation, e per le facto que ‘femelle(s)’ non es in le dictionarios de interlingua. Tamen via iste longe explication (troppo longe pro esser legite?) il es possibile comprender lo.
In vice de “lamzakken”, August
Willemsen poterea in mi opinion haber traducite:
“elles são o lixo do anarchismo, os femeas da grande
doutrina libertaria.”
“zij zijn het vuilnis van het anarchisme, de wijfjes van
de grote leer der bevrijding.”
Illo sona estranie, e assi causa le pausa requirite.
Le parola nederlandese ‘het wijfje’ pote esser usate pro animales. In un stilo multo informal, anque regional (Amsterdam?, Utrecht?), illo pote anque esser usate (alora subinde in le forma dialectal ‘wijfie’) pro feminas human, e alora forsan ha un intention affectuose e tenere. Totevia multes senti iste uso como depreciatori. Le nomines del personalitates del television Johan Derksen e René van der Gijp veni in mente, cognite de multe controversias.
Il es ver que le adjectivo fêmea in portugese non es depreciatori, ma neutral. Priberam: que é do sexo feminino, Porto Editora: relativo ou pertencente ao sexo feminino. Ma il es ancora mi aviso que Fernando Pessoa lo usava in un maniera depreciatori, con le idea que ‘feminin’ sta pro debile, non genuin, non verace. Assi wijfie poterea haber essite apte.
Le continuation del notas appare in Traducer Le banchero anarchista (4).
Derecto de autor © 2024, R. Harmsen, tote derectos de copia reservate, all rights reserved.