Niet en/of! Maar wel privé?

9 –

Inleiding

In de vele discussies op internet over de Deventer moordzaak (DMZ) is voor velen de vraag of Ernest Louwes nu wel of niet de weduwe vermoord kan hebben. Daarbij komt ook een eventueel motief aan de orde. Sommigen menen dat hij een financieel motief had. Hierbij wordt dan zijn handelswijze als executeur-testamentair en rond de Dokter Wittenberg Stichting bekeken, en in het bijzonder de bankrekening die hij daarvoor opende, nog voordat hij deze stichting had laten inschrijven bij de Kamer van Koophandel.

Beweerd werd dat deze rekening een en/of-rekening zou zijn geweest, en daarnaast is de vrijwel algemene mening dat het ging om een privérekening. Ik ben het daar inmiddels niet meer mee eens.

De vraag rijst hoe belangrijk deze onderscheidingen eigenlijk zijn.

Bij de vele gerechtelijke uitspraken die in de loop der jaren zijn gedaan, is het motief ook aan de orde geweest, maar later liet het gerechtshof dit vallen. Daarover zo meteen eerst iets meer.

Aan het eind van dit artikel trek ik een conclusie over de mening van anderen in deze discussie.

Gerechtelijke uitspraken

Het vonnis van 22 december 2000, waarmee Ernest Louwes tot 12 jaar gevangenisstraf werd veroordeeld, stelde:

“Voor de overtuiging dat verdachte het telastegelegde heeft begaan acht het hof nog van belang dat verdachte na het overlijden van mevr. [slachtoffer] het beheer zou krijgen over een aanzienlijk geldbedrag alsmede dat hij zich na het overlijden van mevr. [slachtoffer] heeft uitgelaten over een privé-besteding van een aanzienlijk geldbedrag te weten de koop van een huis in het buitenland.”

Het gerechtshof sprak ook over “[...] en de kennelijk aan het feit ten grondslag liggende financiële motieven”.

In de herzieningsprocedure voor de Hoge Raad komt een eventueel motief wel ter sprake in de conclusie van procureur-generaal, maar deze ziet daar geen novum in. Ook de Hoge Raad wijst de herzieningsaanvraag wel toe, maar op andere gronden.

Op 9 februari 2004 wordt Louwes wederom veroordeeld, maar het gerechtshof ziet geen motief:

“Bij de strafoplegging door het gerechtshof te Arnhem is in aanmerking genomen dat aan het bewezenverklaarde feit financiële motieven van de verdachte ten grondslag hebben gelegen. Nu naar het oordeel van het thans in herziening oordelende hof het motief van de verdachte niet is komen vast te staan, wordt dit onderdeel van de redengeving niet overgenomen.”

Geen en/of-rekening!

Ik schreef al eerder over de vermeende en/of-rekening, zoals op 14 februari, 30 maart en 16 mei 2007.

Uit de naschriften van 3 oktober en 4 december 2007 van het artikel van 30 maart, en de daar gelinkte discussiesfragmenten, werd eigenlijk al duidelijk waar dat idee van een en/of-rekening vandaan kwam: uit het TJ (Tactisch Journaal). Dit materiaal kwam ook hier nog eens naar voren gebracht door iemand die zich Demo noemt.

Ik citeer daaruit (Demo zo aangegeven, het Tactisch Journaal zo, en de accentuering is door mij toegevoegd):

“Uit TJ826 (d.d. 9 november 1999 15:55 uur)
‘Dit betreft het bankrek.nr 86 66 14 567 van de SNS-bank. Uit het schriftelijk stuk bleek, dat deze (boedel)-rek op naam stond van ECJJ Louwes onder vermelding van "beheer Wittenberg". Bekend was al dat deze rek. de privé rek van dhr & Mv Louwes is. ’”

“Uit TJ806 (d.d. 9 november 16:00 uur)
‘Info SNS bank / Rabo bank
Gebeld met Greven. (SNS bank) Hij verstrekte de navolgende informatie:
De rekening 86.66.14.567 ("boedelrekening") is geopend op 14-10-1999. Deze rekening staat op naam van E.C. J. J. Louwes. ’”

“Uit TJ 1112 11 november 16.30
‘De baliemedewerkster van de SNS bank, (..) gehoord, i.v.m. het openen van de beheer-rekening 68.66.14.567 door Louwes. Bankmedewerkster betreft: (..).
Zij bevestigde in grote lijnen het verhaal van Louwes dat hij op 14 oktober 1999, gevraagd heeft een derden-rekening te openen, doch dat dit niet mogelijk is zonder inschrijving bij de KvK. Hierna is hij accoord gegaan met het openen van een prive-rekening, onder vermelding van "Beheer-rekening". Louwes had bij de bank aangegeven dat het om veel geld ging en dat hij niet de eigenaar van het geld was, doch alleen beheerder.
Had ook verteld dat hij contact had opgenomen met de afdeling beleggingen van deze bank. Zie verklaring Bps. ’”

Ik onderschrijf geheel de conclusie die discussieerder Demo dan trekt:

“Conclusie omtrent aangehaalde passage uit TJ826:
De toevoeging "Bekend etc" is gezien de eerdere mutatie (806) een toevoeging van de schrijver van de mutatie (826). In het voorafgaande TJ is nergens een indicatie voor deze wetenschap te vinden.
Typisch geval van desinformatie, strijdig met eerder geplaatst bewijsmateriaal, dat later werd bevestigd. De suggestie wordt gewekt, dat EL geld overmaakt naar een al bestaande eigen rekening.

Met andere woorden (namelijk de mijne):
De en/of-rekening is een verzinsel geweest van een overijverige, onnauwkeurige of zelfs kwaadwillige politieman. Diverse discussie­deelnemers hebben dit verzinsel zonder meer overgenomen, en hetzelfde geldt voor de televisie.

Toegegeven

Diverse mensen gaven uiteindelijk toe dat de beheerrekening voor de stichting, de Louwes opende, geen en/of-rekening was:

Wel privérekening?

Diezelfde mensen, en ook anderen, bleven echter volhouden dat het wel een privérekening was:

Ook geen privérekening!

Andere mening

Maar na er nog eens goed over nagedacht te hebben, ben ik het er niet mee eens. Te makkelijk wordt namelijk aangenomen dat ‘rekening op naam van persoon XXX’ hetzelfde is als ‘privérekening van persoon XXX’.

Maar dat is niet juist. Tegenvoorbeelden:

Zie over deze materie ook de uitleg van rechtsvormen op de gezamenlijke website van de Kamers van Koophandel.

Mijn werkervaring

Ik verbeeld me iets van bankrekeningen te begrijpen, omdat ik vroeger bij een bank heb gewerkt. Sterker nog, ik ben er mijn werkzame leven begonnen. Ik had er o.a. te maken met een speciaal deelsysteem voor rente, provisie en kosten van zakelijke rekeningen, reden waarom ik me ook verbeeld iets te snappen van het verschil tussen zakelijke rekeningen en privérekeningen.

Ook later heb ik beroepsmatig te maken gehad met software die verband hield met bankzaken.

Mij is al tegengeworpen dat die ervaring niet recent is. Dat is natuurlijk ook zo, we hebben het over 27 - 25 jaar geleden resp. 17 - ca. 3 jaar geleden. Daar staat tegenover dat de basisprincipes van het boekhouden en van het bankwezen al honderden jaren oud zijn. Ze werden uitgevonden door Italiaanse kooplieden. Dat woorden als ‘saldo’ en ‘valuta’ Italiaans klinken is geen toeval.

In de Wikipedia is er meer over te lezen onder Dubbel boekhouden en Luca di Borgo (1445 - 1517). Banken zijn tamelijk conservatief, en bewezen werkwijzen worden niet zomaar veranderd. Ook goede uitvindingen plegen niet te verdwijnen, kijk maar naar het wiel, de auto, de radio en de telefoon. Ik beschouw daarom mijn werkervaring wel degelijk als relevant. Als het boekhouden al ruim 500 jaar oud is, zullen die 25 jaar ook niet veel principieels veranderd hebben.

Computers

In de tijd dat ik bij de Rabobank werkte, ging alle documentatie nog op papier. Letterlijk knippen en plakken. Pc's waren niet nog uitgevonden of wij hadden ze in elk geval niet. Ik weet niet meer uit mijn hoofd hoe het saldibestand van de rekening-courant eruit zag en ik kan het ook niet nakijken. Ik weet nog wel dat het op 11 uitneembare disk-packs (van ca. 30 cm doorsnede) stond van ieder zo'n 160 MB (voor de wat jongere lezers: dit is geen tikfout: ik bedoel echt megabyte, geen gigabyte). Toen een gigantische hoeveelheid data (3 miljoen rekeningen maal ca. 580 bytes); nu past op een simpel pc'tje zomaar 40 keer zoveel, en op een datastick van een paar centimeter ruim 2 keer zoveel.

's Nachts werden de mutaties van de rekening-courant verwerkt, en als overdag de spaarbank erin kwam, werden de disk-packs verwisseld. Het computersysteem nam een hele zaal in beslag. Dat waren nog eens tijden.

Zakelijk of privé

Hoe dan ook, het was voor de software van belang om te weten of een rekening een privérekening of een zakelijke rekening was, al was het maar omdat voor zakelijke rekeningen de RPK (rente, provisie en kosten) anders (veel ingewikkelder) berekend werden. Dat onderscheid maakte men natuurlijk niet op grond van de tenaamstelling, want dat zou een interpretatie vereisen die met de toenmalige hardware zeker te hoog gegrepen was, maar die ook nu niet betrouwbaar zou zijn.

De veel simpeler en betrouwbaarder oplossing ligt voor de hand: een statusveld dat codeert om wat voor soort rekening het gaat. Ik kan natuurlijk niet in de software van de SNS-Bank anno 1999 kijken, maar het kan bijna niet anders dan dat het daar toen ook zo ging.

Ook kan het haast niet anders dan dat zo'n veld niet muteerbaar was, maar alleen bij het opvoeren van een nieuwe rekening eenmalig wordt vastgesteld. Een rekening is dus een privérekening en blijft dat verder altijd, of het is een zakelijke rekening en dat verandert dan ook niet meer. Als iemand om een of andere reden (die ik me nauwelijks kan voorstellen!) een zakelijke rekening zou willen omzetten in een privérekening, of omgekeerd, dat kan dat niet: de ene rekening moet dan opgeheven worden en een nieuwe geopend.

Daarom is het onzin dat de rekening van de weduwe Wittenberg (privé) zou kunnen worden omgezet in een stichtingsrekening, zoals Siem suggereerde.

Ook betekent dit dat de beheerrekening, die Ernest Louwes op aanraden van de SNS-bank opende omdat een echte stichtingsrekening nog niet mogelijk was, waarschijnlijk een zakelijke rekening was. Alleen zo kon die immers eventueel later worden omgezet in een echte stichtingsrekening, op naam van de rechtspersoon die een stichting wettelijk is. Ook was het gebruiksdoel van de rekening duidelijk zakelijk, niet privé, dus als de bankmedewerkster deze rekening de status ‘privérekening’ gegeven zou hebben, zou ik dat als een foutieve handeling beschouwen – die haar overigens niet heel erg kwalijk te nemen zou zijn; maar die, en dat is belangrijk, ook Louwes dan niet te verwijten valt.

Uiteraard heb ik geen toegang tot de interne vastlegging van de bankrekeningen die lopen bij de SNS-bank, zodat ik niet kan controleren wat de feitelijke situatie is. Ik kan slechts vermoedens uitspreken vanuit mijn werkervaring op het gebied van banken en software- en databaseontwerp.

En mijn sterke vermoeden is dus dat de beheerrekening die Louwes opende een zakelijke rekening was en geen privérekening.

Wat doet het ertoe?

Enkelen vroegen zich af of het er wel toe deed of die rekening nou een en/of-rekening was of niet:

Het doet er alles toe!

Ik ben het niet eens met bovenstaande discussieerders. Ik vind het wel degelijk essentieel of de beheerrekening een en/of-rekening was en of het een privérekening was.

Een rekening van een echtgenoot in gemeenschap van goederen is niet automatisch een en/of-rekening. Bij een en/of-rekening hebben beide rekeninghouders (hier dus Louwes en zijn vrouw) volledig beschikkingsrecht over alle tegoeden op de rekening. Ze kunnen geld overmaken en ervan opnemen, ieder voor zich, zonder dat de ander geraadpleegd hoeft te worden, zonder dat de bank vragen stelt.

Een en/of-rekening open je niet per ongeluk, daarvoor moeten beide rekeninghouders persoonlijk tekenen. (En ook in persoon bij het bankkantoor aanwezig zijn en hun paspoort tonen, tegenwoordig; misschien in 1999 ook al, dat weet ik niet zeker.)

Als Louwes dus een en/of-rekening geopend zou hebben als beheerrekening voor de stichting, zou hij er bewust en opzettelijk zijn vrouw bij gehaald hebben. Dat zou ik heel verdacht en frauduleus vinden.
Dat is van een totaal andere orde dan een stichtingrekening tijdelijk op eigen naam zetten omdat de papieren niet rond zijn. Dit los van de terechte vragen of ze kort daarna wel rond hadden kunnen zijn, of die rekening wel zo nodig was, of er geen andere rekening geschikt was voor de kluisgelden, of het geld niet even in de kluis kon blijven, enz. enz.

Wellicht ten overvloede: in de verklaring van de bankmedewerkster staat niets over de aanwezigheid van de vrouw van Louwes, noch over enige andere persoon die zich met hem aan de balie gemeld zou hebben.

Ook of de rekening een privérekening was of een zakelijke rekening, is wel degelijk van belang. De bank legt hiermee vast wat het doel van de rekening is, het door de rekeninghouder beoogde gebruik. Daarvoor maakt de bank bij opening dus ook een inschatting van dat beoogde doel.

Uit de verklaring van de bankmedewerkster is duidelijk te proeven dat dat door haar veronderstelde, door Louwes beoogde doel zakelijk was. Het ligt dus voor de hand dat de geopende rekening de status ‘zakelijk’ heeft gekregen, zodat het geen privérekening was, hoewel de rekening op naam van Louwes stond.

De politie had dit bij het onderzoek kunnen en moeten nagaan, en het vastleggen in het TJ.

Conclusie

In discussies op internet over de Deventer moordzaak is lange tijd volgehouden dat de beheerrekening die Ernest Louwes opende voor de Stichting die de nalatenschap van de weduwe Wittenberg na haar dood moest beheren, een en/of-rekening was, op naam van Louwes zelf en zijn vrouw. Hiervoor bestaan geen feitelijke gronden.

Ook nu nog houden velen vol dat het een privérekening was. Ook dat is niet gebaseerd op feitelijkheden en het is onwaarschijnlijk.

Ik vind deze beweringen onzorgvuldig, onfeitelijk en gebaseerd op een gebrek aan kennis en inzicht in de materie. Ik wil zelfs wel spreken van kwaadwillige stemmingmakerij. Van belang is hier de beeldvorming.

Het laat zien wat de gevaren zijn van een soort lekenrechtspraak door amateurs op internet. In zijn blog ‘Galilei’ verwijst Maurice de Hond naar een artikel in de Volkskrant van 18 februari 2006, waarin de rechter Van Dissel wordt geciteerd:

“Er zitten gevaarlijke kanten aan acties van burgers als Maurice de Hond. Dat vindt rechter Steven van Dissel, raadsheer bij het Gerechtshof in Den Haag. Hij is bang dat Nederland een ‘wildwest-samenleving’ wordt. ‘We moeten oppassen dat we niet een soort internetvervolging krijgen, waar burgers tegenover elkaar staan.’ ”

Ik ben het in zoverre met deze rechter eens, dat ik internetvervolging ook gevaarlijk en ongewenst vind. Maar nog veel gevaarlijk is het, als het OM en de rechters, en de zogenaamd controlerende politiek, zo slecht werken, en zo weinig zelfreinigend vermogen hebben, dat internetvervolging in de hand gewerkt wordt.

Wat ik voorsta is:

  1. goed functionerende onafhankelijke beroepsrechters;
  2. een eerlijk en onbevooroordeeld OM;
  3. een ministerie dat eindverantwoordelijkheid voor het OM neemt; en bij vermoedens van fraude onafhankelijk onderzoek laat doen en zo nodig maatregelen neemt;
  4. en een parlement dat de minister hierover zo nodig krachtig ter verantwoording roept.

Aan alle vier lijkt het te ontbreken, vooral aan de punten 2 t/m 4.

Naschriften

De naschriften bij dit artikel staan hier.

© 2007 R. Harmsen