Kwam ter sprake op een bruiloft waar ik was:
As rosas não falam, door
Gisela João. Ik had het nummer
al vaag gehoord, maar kon, als min of meer zelfverklaard
fado-expert, tot mijn schande de zangeres niet identificeren,
en kende het nummer al helemaal niet. De muziek was
zorgvuldig geselecteerd door het bruidspaar zelf. Zoals
dat gaat bij een gezellige bijeenkomst wordt er door de
gasten heel wat afgepraat, zodat je de muziek niet altijd
optimaal hoort. Maar dat was niet de reden van mijn niet
herkennen. Ik hoorde een wel bekende stem, maar kon er
geen naam, ook geen gezicht aan koppelen. Dat heb je soms.
Toch weet ik wel wie Gisela João is, ik ben zelfs fan van
haar, op basis van nummers als
Meu Amigo Está Longe
(‘Mijn vriend is ver weg’), en
Vieste do Fim do Mundo (‘Je kwam
van het eind van de wereld’).
Maar het nummer As rosas não falam was nieuw voor mij,
of ik herinnerde me in elk geval niet het eerder gehoord
te hebben. Maar, zo zag ik later in mijn verzameling
muziekaantekeningen, dat heb ik wel, namelijk op
26 maart 2011 en 21 januari 2020. Daarover
straks meer.
We hadden het erover dat het lied geschreven is door de
Braziliaan Cartola (alias Angenor de Oliveira, 1908–1980,
zie ik in
de Wikipedia), en dat het ook op het
repertoire (mooie uitvoering)
staat bij Beth Carvalho (die laatste
versie is een beetje vlak en ongeïnspireerd, vind ik).
(Beth Carvalho niet te verwarren met
Alcione.)
Tekst
Bij deze uitvoering van Cartola zelf
staat de tekst erbij. Samenvatting:
‘Vol hoop klopt mijn hart, hoewel ik weet dat hij/zij
niet bij me zal terugkomen. In de tuin beklaag ik me bij
de rozen, maar die zeggen niks terug, geven alleen de
geur af, die ze gejat hebben van jou.’
Opmerkelijkheden:
“[...] sei que não queres voltar /
para mim”, ik weet dat je niet wilt terugkeren / naar
mij. Er staat “para mim”, niet
“a mim”. Dat duidt – althans
volgens mijn grammaticaboek over het Portugees van Portugal,
maar ik vermoed dat het ook in Brazilië opgaat – op een
langer verblijf, op een herstellen en voortzetten van de relatie,
niet elkaar een keer weer zien om bij te praten en dan snel
weer wegwezen. Maar dat dus sowieso allemaal niet, want de andere
partij wil dat niet.
“[...] Mas, que bobagem [...]”.
Dat woord ken ik niet. Ik dacht aan een auto, een bobine,
een spoel? In het Braziliaans Portugees
blijkt het onzin, gekkigheid te
betekenen, afgeleid van bobo, dat interessant genoeg
via Suriname ook heeft geleid tot ons Nederlandse woord bobo,
voor bondsbons, Engels
football bigwig.
“Exalam”, derde persoon meervoud
van exalar, is makkelijker te herkennen als je er de h
in denkt, die in het Portugees niet wordt uitgesproken en ook
allang niet meer geschreven wordt. Misschien in de spelling van
voor 1911 nog wel. In het Engels is die h er nog wel, in
werkwoorden als inhale en exhale. Exalar
is dus uitademen, uitwasemen, een geur verspreiden.
“Roubam” staat in de tegenwoordige
tijd, niet roubaram of roubavam, dus roven, stelen,
overnemen, jatten, niet gepikt hebben enz. Met een bedoeling? Of
misschien gewoon vanwege het metrum, de andere vormen zijn te lang.
Valt me op dat Cartola in dat woord een tong-r probeert te
gebruiken, die ik verder in Braziliaans Portugees nooit hoor voor
de initiële / ‘dubbele’ rr (wel voor de enkele tussen klinkers
uiteraard).
In Portugal buiten grootstedelijk gebied nog heel gewoon, maar
niet in Brazilië, dat ik weet – maar ik ben er nog nooit
geweest en het is een heel groot land.
Ouderwets? Of een speciaal optredensaccent, vergelijkbaar met
Bühnendeutsch?
Een parfum met rozengeur erin? Geschreven vanuit
mannelijk perspectief naar een vrouw toe? (Homoseksualiteit werd
in die tijd niet openlijk bezongen.) Of bestaan of bestonden er
ook aftershaves die naar rozen ruiken? Cartola was een man.
Deze tekst kan ook probleemloos door een vrouw gezongen
worden zonder dat het grammaticale moeilijkheden oplevert. Dat is
ook wel
eens anders, bijvoorbeeld in Lugar Vazio.
Een idee verwant aan dat praten tegen rozen zit in het nummer
“De quem eu gosto /
Nem às paredes confesso”. Nee,
dat is toch weer anders: “Van wie ik hou, zal ik zelfs aan de
muren niet bekennen.”
Verwant op het punt van hopen dat de ander terugkomt, is
het door velen gezongen lied Voltaste, waarover ik in 2020
schreef. Of nee,
ook dat is weer heel anders, daar veel ingewikkelder, tegenstrijdig
en niet helemaal duidelijk. Maar wel interessant.
Meer uitvoeringen
Twee eerder door mij opgemerkte en genoteerde uitvoeringen
van As rosas não falam: door
Luciana Mello, en – een heel mooie,
vind ik – door
Emílio Santiago, met op 7-snarige gitaar
Edmilson Capelupi, en op gitaar Edson Alves en Humberto Mirabelli.
Recent vond ik nog
deze, een mooie uitvoering door Ventura Ramírez,
met eigen, goed zichtbare gitaarbegeleiding, zevensnarig.