Komma tussen persoonsvormen?

13 juli 2011

Geleerden

Volgens de geleerden moet tussen twee persoonsvormen een komma staan.

Eén zo’n geleerde is Jan Renkema, bekend van zijn stijlgids, de Schrijfwijzer.

In de rode editie van 2002 staat het op bladzijde 352, aan het einde van paragraaf 6.2.1 getiteld “Hoofdzinnen en bijzinnen”. Deze paragraaf begint op pagina 347.

Er staat bij vermeld (op bladzijde 352 dan dus weer): “Als de zin heel kort is, mag de komma achterwege blijven.”

Pauze

De regels voor kommaplaatsing in bovengenoemd boek zijn veelvuldig en ingewikkeld. Auteur Renkema wijdt er maar liefst 15 pagina’s aan, namelijk 346 t/m 360. Zo’n degelijke behandeling is natuurlijk zeer te waarderen, en ik prijs Renkema’s Schrijfwijzer dan ook vaak her en der aan, gewoon omdat ik het een goed boek vind.

Ondanks zijn 15 bladzijden uitleg zegt Renkema ook: “Geen strikte regels.”

Kunnen die kommaregels niet simpeler? Mijn voorstel is: schrijf een komma waar je een pauze hoort.

Nadelen:

Spreektaal is geen schrijftaal.
Deze regel is subjectief.
Alleen moedertaalsprekers weten van nature waar wanneer een pauze komt. Latere leerders hebben aan zo’n regel niets tot weinig.

Toch heb ik wel zin deze regel te gaan toepassen, althans in schrijfsels waar ik niet direct voor betaald word. Tot nu toe heb ik, vanaf het moment dat ik de regel ‘komma tussen persoonsvormen’ ontdekte (pas in 2004? ik kan het niet precies terugvinden, ik meen me te herinneren dat iemand me er in een e-mail op wees), me er strikt aan gehouden – behoudens vergissingen, uiteraard.

Wat er was was niet goed

De aanleiding voor dit stukje was dat ik in een ander stukje geneigd was te schrijven “[...] geen geschikt type, of wat er wel was was niet op tijd leverbaar.”.

Volgens de regels had daar moeten staan: “[...] er wel was, was niet [...]”. Een echt korte zin is het niet, dus op die uitzondering kan ik me niet beroepen.

Ik zou als ik die zin oplas geen pauze inlassen. Maar het kan wel, natuurlijk. Ook kan: Ik zou, als ik die zin oplas, wel een pauze inlassen.

Voordelen van mijn pauzeregel kunnen dan zijn:

Je kunt er geinige (of irritante, wat jij wil) herhalingen van hetzelfde woord mee maken. Hier: ‘was was’.
Je kunt als schrijver in de schrijftaaltekst laten merken hoe je je in je geestesoor de tekst gesproken voorstelde. Er kan een gevoelsmatig verschil zijn tussen met pauze en zonder pauze, zo ook tussen met komma en zonder.

Ik ben geen kluns!

Ik dacht ik leg het even uit, dat u niet denkt dat ik een analfabeet ben of zo, ik liet die komma dus bewust weg.

De voorgaande zin is opgeschreven spreektaal. Maar dat had u wel begrepen.