Lenere e imidulic (2)

Le 7 e 8 de novembre 2021

Le regulas exacte

‘Lenere’ e ‘imidulic’ es bon manieras de memorisar le duo deviationes del regula basic pro le accentuation de parolas in interlingua. Ma le detalios es plus complicate, e il es necesse accuratemente sequer le formulation in le grammatica official, le Interlingua Grammar (IG). Io cita ora le texto original in anglese (on pote vider le traduction al latere):

“§10 The main STRESS is normally on the vowel before the last consonant. The plural ending does not change the original stress of the word. Adjectives and nouns ending in -le, -ne, and -re preceded by a vowel have the stress on the third syllable from the end; e.g. fragile, ordine, tempore. In words formed with the suffixes -ic, -ica, -ico, -ide, -ido, -ula, and -ulo, the stress falls on the syllable preceding the suffix. The suffixes -ific and -ifico are stressed on the first i.”

Il ha tres punctos que merita attention:

Le regula ‘lenere’ parla de adjectives and nouns, adjectivos e substantivos, ergo non se applica a formas verbal, adverbios, prepositiones etc.
Le suffixos ‑ide e ‑ido es mentionate, ma non ‑ida.
Le regula ‘imidulic’ (que de facto in le IG es mermente ‘idulic’) se refere a parolas in general, sed le elementos debe esser suffixos.

Isto me deveniva clar durante un discussion in Facebook, plus concretemente qui.

Consequentias e exemplos

a. Lenere

Le regula ‘lenere’ tracta de substantivos e adjectivos, non de verbos. Ergo le formas conjugate del presente del verbos que on pote trovar in le IED assi, es accentuate secundo le regula basic, “super le vocal ante le ultime consonante”, non secundo le regula ‘lenere’, ben que le formas termina in ‑le, ‑ne, o ‑re.

Exemplos:

apparer, illo appare, accentuation: appare, non *appare
circumferer, illo circumfere, accentuation: circumfere, non *circumfere
conferer, illa confere, accentuation: confere, non *confere
detener, ille detene, accentuation: detene, non *detene
pertiner, illo pertine, accentuation: pertine, non *pertine

Le verbos ‘generar’ e ‘incinerar’ non es concernite per le regula ‘lenere’, pro duo rationes: non un adjectivo o substantivo, e ‑ra, non ‑re. Ergo le presente se accentua: genera e incinera. Compara le substantivos: le genere, le cinere.

b. ‑ide e ‑ido, non ‑ida

Le suffixos ‑ide e ‑ido es mentionate, ma non ‑ida. Ergo le formas de iste verbos es regularmente accentuate sur le vocal ante le ultime consonante, i.e. sur le penultime syllaba.

Exemplos:

annidar, illes annida, accentuate annida, non *annida; compara: le nido
elucidar, vos elucida, accentuate elucida, non *elucida; compara: lucide
frigidar, illo frigida, accentuate frigida, non *frigida; compara: frigide
oblidar, io oblida, accentuate oblida, non *oblida; compara: oblido, con ‑ido, ma isto non es un suffixo
solidar, illo solida, accentuate solida, non *solida; compara: solide
validar, illa valida, accentuate valida, non *valida; compare: valide

c. Solo suffixos pro idulic

Suffixos?

Considerante iste verbos, le question es: es le ‑ica, ‑ic, ‑ide, o ‑ula, in illos un suffixo?

Ubi ‑ica es parte de ‑ifica, clarmente si. Exemplos:

amplificar, facer plus ample, ergo: illo amplifica, amplifica, non *amplifica
clarificar, facer plus clar, ergo: illa clarifica, clarifica, non *clarifica
classificar, tribuer un classe a, ergo illa classifica, classifica, non *classifica
codificar, tribuer un codice a, ergo ille codifica, codifica, non *codifica
glorificar, dar plus gloria a, ergo illes glorifica, glorifica, non *glorifica
simplificar, facer plus simple o simplice, ergo illas simplifica, simplifica, non *simplifica

E si ‑ica non es parte de ‑ifica, e pro le altere suffixos? Hic le situation varia, e, secundo le littera del IG e si io lo comprende ben, anque le pronunciation, de illo le accentuation, del formas verbal del presente.

Exemplos, con un suffixo

amicar, relatate a amico, ja con un suffixo in latino, ergo illa amica, amica, non *amica?; sed compara le substantivos amico e amica, pro le qual le IED indica explicitemente le accento sur le i; o conta solo le suffixation in interlingua, non in latino?
authenticar, facer authentic o controlar que es authentic, ergo illo authentica, authentica, non *authentica
capitular, relatate a capite? alora: ille capitula, capitula, non *capitula
communicar, relatate e commun, ergo: illas communica, communica, non *communica
diagnosticar, relatate a diagnose, ergo; ille diagnostica, diagnostica, non *diagnostica
intoxicar, ultimemente con un suffixo ja in greco, ergo illa intoxica, intoxica, non *intoxica
musicar, ultimemente con un suffixo ja in greco, ergo io musica, musica, non *musica
tegular, relatate a tegula, ja con un suffixo in latino, ergo illes tegula, tegula, non *tegula; o conta solo le suffixation in interlingua, non in latino?
undular, relatate a unda, ergo illo undula, undula, non *undula

Exemplos, sin un suffixo

applicar, de ad- e‎ plicō, ergo: illes applica, applica, non *applica; similemente: centuplicar, complicar, decuplicar, displicar, duplicar, explicar, implicar, multiplicar, octuplicar, quadruplicar, quintuplicar, reduplicar, replicar, septuplicar, sextuplicar, supplicar, triplicar
benedicer, contradicer, disdicer, indicer, interdicer, maledicer, precider, etc: io contradice, contradice, non *contradice
confider, io confide, confide, non *confide
decider, ultimemente del latino dē e caedō, ergo: io decide, decide, non *decide
intervider, io intervide, intervide, non *intervide
ulular, ja in indo-europeo un onomatopeia con reduplication, non suffixation, ergo: le lupos ulula, ulula, non *ulula

Sia explicite!

Si mi interpretation del IG es justificate, pro saper le accentuation correcte de parolas al qual le regula ‘idulic’ poterea esser applicate, il non basta applicar le simplice regula formal. On debe saper qual es le etymologia, pro saper quando applicar le regula e quando non. E illo non solo es ver pro linguistas, pro amateurs con interesse in linguistica, ma pro cata un qui vole parlar interlingua.

Clarmente illo non es inacceptabile. Pro isto, in mi opinion le bon dictionarios debera specificar le accentuation de cata parola que devia del regula basic “sur le vocal ante le ultime consonante”, certo si un del sequentias de litteras ‘ic’, ‘ica’, ‘ico’, ‘ide’, ‘ido’ ‘ula’ o ‘ulo’ occurre in le parola. E isto non solo pro verbos complete (le forma ‘infinitivo’), ma anque pro le forma conjugate del presente.

Le bon novas sta, totevia, in le paragrapho 11 del IG:

“§11 Le importantia de regularitate del accentuation non debe esser exaggerate. Le effortio involvite in acquirer un accentuation non-familiar pro un parola alteremente familiar pare sovente exaggerate. Isto, naturalmente, non implica que parolas de Interlingua pote esser accentuate completemente al hasardo, sed que un parola como kilometro remane le mesme parola international si habitos native causa que un parlator lo accentua super le secunde o super le tertie syllaba.”

Isto in mi opinion es anque ver de formas verbal. Interlingua es un lingua flexibile e con alcun libertate. Variationes, mesmo errores, pote esser tolerate sin immediatemente poner le comprensibilitate in periculo. Ma clarmente, il ha un demarcation, e totes deberea al minus essayar scriber, e anque parlar, correctemente e secundo le standard oficial del lingua.