Over het woord ‘gerechtvaardigd’ blijk ik al eerder geschreven te hebben. Namelijk in deel 1 en deel 16.
Op 20 augustus 2012 merkte ik het ook op in de Auteurswet 1912. Of precies dit artikel in deze vorm inderdaad in dat jaar geschreven werd, of bij een latere herziening, dat weet ik niet.
Citaat uit artikel 15a, lid 1, punt 2:
“Als inbreuk op het
auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap
of kunst wordt niet beschouwd het citeren uit een
werk in een aankondiging, beoordeling, polemiek of
wetenschappelijke verhandeling of voor een uiting
met een vergelijkbaar doel mits:
[...]
2°. het citeren in overeenstemming
is met hetgeen naar de regels van het maatschappelijk
verkeer redelijkerwijs geoorloofd is en aantal en
omvang der geciteerde gedeelten door het te bereiken
doel zijn gerechtvaardigd;”
Toen ik op 20 augustus mijn notitie maakte, vond ik dat er een duidelijk betekenisverschil was tussen “zijn gerechtvaardigd” en ‘gerechtvaardigd zijn’ (dat vind ik nog steeds) en dat dat laatste beter was.
Maar nu ik dit artikel schrijf, kijk ik er toch wat anders tegenaan. Het valt me namelijk nu pas op dat er staat “geoorloofd is” en niet ‘is geoorloofd’.
En dat is juist: niet de handeling van het oorloven staat voorop (voor zover ‘oorloven’ überhaupt een bestaand werkwoord is), maar de toestand van het geoorloofd zijn, volgens die “regels van het maatschappelijk verkeer” dus.
Bij ‘gerechtvaardigd’ ligt dat anders: het gaat er hier niet om dat citeren volgens bepaalde maatschappelijke opvattingen gerechtvaardigd is, maar om de vraag of het “te bereiken doel” (het doel namelijk dat de citerende auteur zich stelde bij het schrijven van de aankondiging of een dergelijk geschrift) “aantal en omvang der geciteerde gedeelten” rechtvaardigt.
Onderwerp en lijdend voorwerp van de rechtvaardigingshandeling staan duidelijk genoemd. Dus heeft “gerechtvaardigd” hier een werkwoordelijk karakters, en is vooropplaatsing van hulpwerkwoord (dat geen koppelwerkwoord is) hier geoorloofd en correct.
In 1912 kon de wetgever goed schrijven!
Copyright © 2012 R. Harmsen. Alle rechten voorbehouden, all rights reserved.