Un discoperta fascinante

Le 27–. Hard to read?

Finalmente possibile?

Un blogista qui se appella Yelling Rosa, in un articulo, partialmente in finnese e partialmente in anglese, super un dictionario russo-interlingua-russo, ha facite un discoperta:

The Google Translator translates quite well Interlingua into English when it thinks that Interlingua is the Galician Language, see the picture below. Please enlarge the image by clicking it.”

Nicholas Martínez ha heri mentionate isto in le gruppo Facebook “Interlingua (IALA)” (*). E il es ver: si on indica le gallego (*) como lingua fonte, e le anglese o un altere lingua como lingua scopo, Google Translate (‘GT’) pote automaticamente traducer ab interlingua, multo ben, a vices quasi perfecte!

Nos debe memorar, totevia, que iste conducta es inintendite, pote disparer sin annuncio, e es possibile solo in un direction: translatar del anglese (e.g.) al interlingua non va con GT.

Ancora plus estranie

Ja ben tosto sequeva un secunde discoperta: in vice del gallego on pote indicar como lingua fonte anque corso (lingua del insula Corsica), romaniano, e mesmo esperanto! Le anglese resultante remane multo bon, mesmo es identic con le caso que le gallego es le lingua fonte assumite (ben que in realitate le texto a traducer es ancora interlingua, e necun del altere linguas mentionate).

E ancora

Le perplexitate continua: il ha plus tres linguas que functiona assi, que pote esser aliases pro interlingua al specificar le linguas inter le qual GT debe traducer: catalano, creolo haitian, e maltese.

Nota que de iste septe linguas cinque es clarmente romance, ma duo non. Esperanto ha vocabulos de origine romance, ma anque germanic e slave. Su grammatica es plus como lo del finnese que de natura indoeuropee. Maltese in origine es un dialecto arabe ab Africa del Nord, pois de Sicilia. Ma il es ver, le maltese anque contine multe parolas que proveni del siciliano, italiano, francese e anglese.

Le phenomeno observate non es alco special pro interlingua: qui traduce in GT un texto vermente in esperanto, ma dice a GT que isto es romaniano o haitiano, anque obtene un traduction anglese bastante ben. O un texto catalan disguisate como corso, etc. etc. Cata combination functiona, ma le resultatos non es sempre identic, ben que multo similar.

Il sembla que GT non ha motores de traduction separate pro cata lingua, ma combina iste grande gruppo de linguas tan divergente in un sol dialecto con variantes. An un algorithmo, maniera o methodo usa un modello semantic panromanic, o un lingua intermedie, que contine toto commun del septe linguas e tamben le multe differentias? An on ha create iste modello consciemente, o ha un rete neural apprendite de exemplos como formar lo spontaneemente? Nos non va saper lo, proque naturalmente Google con disvela toto super como illes face que illes face.

Interlingua de facto anque es un tal combination de material lexical romanic.

Vide anque lo que Martijn Dekker scribeva e lassava traducer.

Plus de duo annos retro, io discoperiva le habilitate de GT de generar phrases in anglese, que grammaticalmente era plus o minus correcte, ma quanto al logica totalmente confuse; habilitate que plus tarde era removite, ma que resimilava lo que nos vide ora. Con iste exception: le resultato nunc non es nonsenso, ma in grande mesura vermente exprime lo que es in le texto original.

Experimentos

Mi interlingua al anglese

Le original in interlingua Le traduction in anglese, per Google Translate
Delecto

Isto me place multo, musical- e textualmente.

Musicalmente

E un analyse al piano o altere instrumento me explicita proque: le pecia contine le joco de notas, accordos e tonalitate que io sempre cerca in musica, le absentia del qual me lassa declinar musica como ininteressante. In musica, io vole esser surprendite e capite.

Delight

I like this a lot, musically- and textually.

Musically

E un analyse al piano o altere instrumento me explicita proque: le pecia contine le joco de notas, accordos e tonalitate que io semper cerca in musica, le absentia del qual me lassa declinar musica como ininteressante. In music, I want to be surprised and understood.

Belle parolas, illos me place. Hodie, deman e depost. Minus belle in interlingua.

Googler monstra me que il ha un altere morsello in que occurre iste sequentia de parolas: del gruppo Nação Zumbi. Sed isto non me tocca del toto. Enoiose, insipide. Proque io lo senti assi, es incognite.

Belle speaks, I like them. Hodie, deman e depost. Minus belle in interlingua.

Google shows me that there is an other morsello in which this sequence of words occurs: from the Nação Zumbi group. But this does not affect me at all. Boring, tasteless. Because I feel it like that, it's unknown.

Quando io decideva scriber iste articulo (le 12 de augusto), io ja sapeva que il habeva alco special, mais sin saper que. Justo nunc io discoperi lo que es, e me da conta de que multe annos retro, io audiva le mesme truco in duo altere pecias musical. Io voleva scriber super isso, ma nunquam trovava le tempore. Un stimulante por facer lo proximemente? When I decided to write this article (August 12), I already knew that there was something special, but I didn’t know that. Just now I discovered what it is, and I realize that many years ago, I heard the same trick in duo alter musical pieces. I wanted to write about it, but I never found the time. A stimulant to do it soon?

Nos vide que le trucco non sempre functiona, e a vices GT mesmo non essaya facer un traduction. Io non habeva viste tal exemplos disappunctante heri. E “but I didn’t know that.” naturalmente debe esser ‘but I didn’t know what.’

Esperanto ex le Wikipedia al anglese

Le original in esperanto Le traduction in anglese, per Google Translate
Ĝis la 18-a jarcento la malta restis lingvo parolata kaj ne skribata; la kleruloj uzis la sicilian lingvon por siaj skriboj, kaj la maltaj nomoj aperas en ĉi tiuj verkoj per hazardaj transskriboj. Koniĝas neniu malta teksto per araba skribado kiu devenas de antaŭ la 15-a jarcento.

Pietru Caxaro (ĉ. 1400 – 1485) estis la unua konata filozofo el Malto, fragmentoj el kies verkoj ankoraŭ ekzistas. En liaj verkoj estas tre aŭtenta ekzemplo de malta lingvo, kiu tiam havis pliajn arabdevenajn vortojn ol nuntempe.

La unua klerulo kiu interesiĝis pri la skribado de la malta lingvo estis Gian Pietro Francesco Agius de Soldanis, kiu eldonis en 1750 du librojn, Descrizione della Lingua Punica kaj Nuova Scuola di Grammatica. Li kredis erare ke la malta devenis de la punika (lingvo ankoraŭ preskaŭ tute nekonata). Li proponis ke unu grafemo reprezentu unu fonemon: a, b, c [...]

Until the 18th century Maltese remained a spoken and unwritten language; the scholars used the Sicilian language for their writings, and the Maltese names appear in these works by random transcriptions. No Maltese text is known from Arabic writing dating back to before the 15th century.

Pietru Caxaro (c. 1400 - 1485) was the first known philosopher from Malta, fragments of whose works still exist. In his works there is a very authentic example of a Maltese language, which then had more Arabic words than at present.

The first scholar to take an interest in the writing of the Maltese language was Gian Pietro Francesco Agius de Soldanis, who published in 1750 two books, Descrizione della Lingua Punica and Nuova Scuola di Grammatica. He mistakenly believed that Maltese came from Punic (a language still almost completely unknown). He proposed that one grapheme represent one phoneme: a, b, c [...]

Esperanto, editate pro devenir interlingua, traducite al anglese

Le texto mixte Le traduction in anglese, per Google Translate
Usque le 18-a seculo la malta restis lingvo parolata kaj ne skribata; la kleruloj usava le lingua sicilian por siaj skriboj, e nomines maltese aperas en ĉi tiuj verkoj per hazardaj transskriboj. Koniĝas neniu malta teksto per araba skribado que veni de ante le 15e seculo.

Pietru Caxaro (ĉ. 1400 – 1485) esseva le prime philosopho cognoscite ab Malta, fragmentoj el kies verkoj ankoraŭ ekzistas. In su obras estas tre aŭtenta ekzemplo de malta lingvo, kiu tiam havis pliajn arabdevenajn vortojn ol nuntempe.

Le prime klerulo kiu interesiĝis pri la skribado del lingua maltese esseva Gian Pietro Francesco Agius de Soldanis, qui eldonis in 1750 duo libros, Descrizione della Lingua Punica kaj Nuova Scuola di Grammatica. Li kredis erare ke la malta devenis de la punika (lingvo ankoraŭ preskaŭ tute nekonata). Ille proponeca que un graphema reprezentu un phonema: a, b, c [...]

In the 18th century, Maltese remained a spoken and unwritten language; the scholars used the Sicilian language for their writings, and Maltese names appear in these works by random transcriptions. No Maltese text is known from Arabic writing dating back to the 15th century.

Pietru Caxaro (c. 1400 - 1485) esseva le prime philosopho cognoscite ab Malta, fragments of whose works still exist. In su obras is a very authentic example of the Maltese language, which then had more Arabic words than at present.

The first scholar who was interested in writing the Maltese language was Gian Pietro Francesco Agius de Soldanis, who published in 1750 two books, Descripzione della Lingua Punica and Nuova Scuola di Grammatica. He mistakenly believed that Maltese came from Punic (a language still almost completely unknown). Ille proposes that a grapheme represents a phoneme: a, b, c [...]

Le traduction de iste estranie mixtura de linguas non es igual al traduction ex le esperanto authentic, ma es multo simile. Si on altera le lingua pretendite, le traduction anque varia un poco, sin devenir melior o pejor.

Maltese al anglese

Pro concluder, un exemplo de texto in maltese, ex le Wikipedia in anglese. Il ha duo textos con le mesme significato, un in un stilo con multe parolas de origine romanic, le altere in plus parolas arabe. Le differentia in le traduction de GT es ben visibile, le secunde minus accurate, ma un poco poetic, fabulose e feeric.

Le texto in maltese Le traduction in anglese, per Google Translate
L-Unjoni hija mibnija fuq il-valuri ta' rispett għad-dinjità tal-bniedem, ta' libertà, ta' demokrazija, ta' ugwaljanza, ta' l-istat tad-dritt u tar-rispett għad-drittijiet tal-bniedem, inklużi d-drittijiet ta' persuni li jagħmlu parti minn minoranzi. Dawn il-valuri huma komuni għall-Istati Membri f'soċjetà karatterizzata mill-pluraliżmu, in-non-diskriminazzjoni, it-tolleranza, il-ġustizzja, is-solidarjetà u l-ugwaljanza bejn in-nisa u l-irġiel. The Union is built on the values of respect for human dignity, freedom, democracy, equality, the rule of law and respect for human rights, including the rights of persons belonging to minorities. These values are common to the Member States in a society characterized by pluralism, non-discrimination, tolerance, justice, solidarity and equality between women and men.
L-Għaqda hija mibnija fuq is-siwi ta' għadir għall-ġieħ il-bniedem, ta' ħelsien, ta' għażil il-ġemgħa, ta' ndaqs bejn il-ġnus, tas-saltna tad-dritt u tal-għadir għall-ħaqq tal-bniedem, wkoll il-ħaqq ta' wħud li huma f'minoranzi. Dan is-siwi huwa mqassam bejn il-Pajjiżi Msieħba, f'nies li tħaddan il-kotrija, li ma tgħejjibx, li ddann, li tgħaqqad u li tiżen indaqs in-nisa u l-irġiel. The Union is built on the value of a pond for human honor, of freedom, of spinning the flock, of equality between nations, of the rule of law and of the pond for human justice, also the justice of some who are in minorities. This value is shared between the Partner Countries, in people who embrace the multitude, who do not perish, who hurt, who unite and who weigh equally women and men.

 


Nota 1

Le gruppo Facebook Interlingua (IALA) ha iste nomine proque solmente ‘Interlingua’ pote crear confusion:

  1. In le passato un altere lingua auxiliar, le latino sine flexione, proponite in 1903 per Giuseppe Peano, anque era appellate ‘interlingua’, ma non esseva le interlingua de 1951 e de hodie.

  2. Il ha solo un littera de differentia inter interlingue (antea appellate occidental) e interlingua, ben que hic il se tracta de linguas clarmente differente.

  3. Il ha un schola de linguas in Nederland, qui porta le nomine Interlingua. Illes vanta in 2020 haber de 45 annos de experientia, ergo desde ca. 1975. Tunc le lingua ‘interlingua’, publicate in 1951, ja existeva. Le schola e le lingua habe necun connexion.

Le IALA esseva le International Auxiliary Language Association, le Association International de Lingua Auxiliar, que existeva de 1924 a 1953 o 1956. Desde 1955 il ha le UMI, le Union Mundial pro Interlingua.


Nota 2

On poterea vider le lingua gallecian, que on poterea nominar galleco, gallego o galleciano, como le protolingua del portugese: io pensa si, usante un machina de tempore, o sessiones spiritista, nos poteva parlar con Luiz Vaz de Camões, ille comprehenderea plus facilemente le gallego que le portugese moderne.

Al altere latere, le gallego de hodie ha tractos in commun con le castiliano moderne o espaniol (per developpamento parallel, o per influentia?), que le gallego-portugese del seculos IX e X non ancora possedeva:

Assi naturalmente le gallego ha un affinitate con interlingua, proque es affin con le portugese e le latino e latino vulgar, le protolinguas del francese, espaniol, e italiano, e tamben del portion romance in le lingua anglese.