25–
De laatste dag vóór dit jaar, hetzelfde jaar dat binnenkort aan zijn laatste maand begint, liep ik opeens tegen het weblog van de Portugees-Nederlandse schrijver J. Rentes de Carvalho aan. Hij bleek zelfs al sinds 2007 te bloggen, zowat elke dag, maar ik had het niet gezien.
Hij houdt de moderne internetontwikkelingen dus nog goed bij. Dat bewonder ik. Mocht het mij gegeven zijn (se Deus quiser, zeg ik, hoewel ik al erg lang atheïst ben) ooit de leeftijd te bereiken die hij nu heeft, dan hoop ik ook zo met de tijd te blijven meegaan.
Hoewel, ik ben 25 jaar jonger, maar nu al vraag ik me regelmatig af: “het is dan wel nieuwer, maar is het ook beter en hebben we het echt nodig?”
Ik kende het werk van de schrijver J. Rentes de Carvalho al veel langer. Althans, ik heb enkele van zijn boeken gelezen, in het Nederlands, maar niet genoeg. Ik heb ook pogingen gedaan hem te lezen in de taal waarin hij schrijft, namelijk het Portugees. Helemaal uitgelezen heb ik in het Portugees nog niets, niet omdat de boeken niet boeiend zouden zijn, maar omdat ik langzaam lees en me te zelden de tijd ertoe gun.
Als ik wel eens met trein of tram reis, lees ik vaak stukjes uit “A sétima onda” (“De zevende golf”). Soms zonder woordenboek maar dan begrijp ik niet alles, of met woordenboek, maar dan leidt het steeds wisselen van boek in een niet altijd even ruime zitplaats nogal af.
De boeken van J. Rentes de Carvalho stonden wat rommelig in mijn boekenkasten, ik heb ze net allemaal bij elkaar gezet, en behalve “A sétima onda” blijk ik in het Portugees alleen van hem te hebben “Com os holandeses”. Letterlijk betekent die titel ‘Met de Nederlanders’ of ‘Bij de Nederlanders’. Het is de basis van wat in het Nederlands is gaan heten “Waar die andere God woont”, een vermakelijk boek (vind ik; in de flaptekst staat “venijnig”, maar dat valt wel mee) over de Nederlandse volksaard en gewoonten.
J. Rentes de Carvalho schreef en schrijft in het Portugees, maar werd jarenlang voornamelijk in Nederlandse vertaling uitgegeven. Pas de laatste jaren is daar verandering in gekomen, dankzij uitgeverij Quetzal.
Ook dat merkte ik eind vorig jaar op doordat de auteur er op zijn weblog aan refereerde, op 19 oktober 2009 (zie Ernestina en Holandeses, portugueses e Ernestina), 27 oktober 2009 en 12 november 2010.
Een compleet overzicht staat hier. Het eerste in het Portugees heruitgegeven boek was Com es holandeses, in januari 2009, een feit waarvan Rentes de Carvalho in een noot bij een blog van 27 februari 2009 dan ook gewag maakt met de woorden “recentemente editado”.
Enkele van de stukjes van het blog vond ik op oudejaarsdag 2010 meteen treffend, ontroerend, invoelbaar of boeiend. Ik kreeg het gevoel dat het fijn zou zijn om ze in het Nederlands te vertalen of erop te reageren met eigen stukjes.
Er kwam toen niks van terecht.
Een dag of wat geleden keek ik weer eens op het blog en ik zag meteen weer stukjes die ik wilde vertalen.
En dat mag ook, zonder de auteur toestemming te hoeven vragen. Het weblog is namelijk gepubliceerd onder een Creative Commons-licentie, en wel van het type CC-BY-NC-SA. Dat betekent dat de houder van het auteursrecht het maken van afgeleide werken toestaat. Vertalingen vallen daar ook onder.
De maker moet vermeld worden. Dat doe ik graag. Commercieel gebruik is niet toegestaan. Ik heb advertenties op mijn website staan, daarom heb ik voor dit project een apart gedeelte ingericht: rudhar.com/JRdC. Daar en in directories daaronder komen geen advertenties. Ook geef ik zelf voor dat gedeelte eenzelfde licentie, om te voldoen aan de voorwaarde “Share Alike” (in het Nederlands “Gelijk delen” genoemd).
Ik ga zeker niet het hele weblog van J. Rentes de Carvalho vertalen. Daar heb ik ook geen tijd voor, want ik ben tegelijk met veel andere dingen bezig.
Wel ben ik van plan om af en toe, als ik weer een stukje zie, recent of ouder, dat me aanspreekt, en dat wat de taal betreft binnen mijn bereik ligt (hier bleek al dat ik nog heel wat kan leren) incidenteel een vertaling toe te voegen.
De tijd zal leren of het er uiteindelijk veel worden.
De titel van het weblog is Tempo contado. Zo heette ook een boek dat in het Nederlands is verschenen als “Tussenjaar”. Een goede titel gezien de inhoud van dat boek. Ik heb het gelezen, maar blijk het niet te bezitten. Kennelijk van de bieb gehaald dan. Uit notities en een e-mail kan ik reconstrueren dat ik het las in de zomer van 2003.
‘Tussenjaar’ lijkt me echter geen goede vertaling voor de naam van het blog, omdat dat meer jaren bestrijkt en doorloopt. Als iemand het zou moeten vertalen, wat zou dan een goede vertaling zijn? Niet makkelijk te zeggen. Wat betekent het eigenlijk, letterlijk?
Getelde tijd? Onze dagen zijn geteld? Of vertelde tijd? Misschien wel beide! Het woord ‘tempo’ kan ook nog ‘weer’ betekenen, maar dat zal hier wel niet bedoeld zijn.
Vertalen is niet gemakkelijk en goed vertalen al helemaal niet.