Derecto de autor © 2013, R. Harmsen, tote derectos de copia reservate, all rights reserved.
Linguas Tabula del materias Menu re linguas
eo; ia: Notas linguistic re Vzajku in esperanto
Scribite le 12–14, le 22–26 e le 29 de decembre 2013; correctiones le 1 de februario 2014. Con un addition del 14 martio 2014
Le
Il sembla que in esperanto le nomines de linguas non es substantivos, ma adjectivos. Le articulo in esperanto sur le lingua german, scribe consequentemente sur la germana, que probabilemente es un accurtamento de la germana lingvo. Equalmente existe la franca, la angla et cetera.
Le 13 de decembre 2013
Iste nomines (que es adjectivos) habe minusculas. Tamen, Esperanto, Latino e Jido es nomines e tamben substantivos, e ha majusculas. Proque? Illo es inconsistente.
O es que Esperanto es la esperanta (lingvo), Latino es la latina (lingvo), e igitur Anglo anque significa la angla, non solo un “Loĝanto de Anglujo” (habitante de Anglaterra) o “Homo kun angla nacieco” (homine con nationalitate anglese)?
Le 13 de decembre 2013
Tio e tion son parolas frequente in esperanto, sed non tioj. In le phrase que io scribeva, “Tio estas [...] la ideoj”, le parte ‘la ideoj’ es plural, ma ‘Tio’ non.
Existe linguas in que iste es le regula, per exemplo nederlandese:
Dit zijn de ideeën [...].
Ma in anglese le pronomine demonstrative anque debe esser plural:
These are the ideas [...]. Il non ha le option *this are the ideas, illo serea agrammatical.
Vide anque le bazaj reguloj.
Le 14 de decembre 2013
Quando multe annos retro io apprendeva ya no in espaniol e já não in portugese, io trovava difficile acceptar que significa le mesme que no longer, not any more in anglese. Ora io comprende que iste es proque le espaniol e portugese designa le nove situation de non esser, sed altere linguas accentua le non continuar del previe situation. Exemplos: francese pas encore, nederlandese niet meer, niet langer.
Le dictionario esperanto-nederlandese de Middelkoop mentiona le parola de esperanto jamne con iste signification. Il ha: jamne = niet langer, ma in le altere direction: niet langer = ne plu.
Le dictionario web Reta vortaro non lo cognosce. Cercar jamne con Google solmente resulta in un discussion que io mesme initiava le 26 de maio 1995.
Forsan in esperanto jamne debe esser jam ne?
Pro le texto super que io commentava, io inventava le parola malankoraŭ como opposito de ankoraŭ, sperante que significa no longer, not anymore.
Vide anque le uso del parola in capitulo 3.2.
Le 14 de decembre 2013
Duo vices io usava un duple opposito (id es un opposito con mal; tamben existe le negation con ne in esperanto; il es altere cosa).
Esseva correcto facer lo? Io esse in dubita.
Le verbo povi de esperanto habe un duple signification:
Io debe haber pensato al prime signification, o mesmo plus al possibilitate, al opportunitate pro facer alco. Le opposito de isto es: non esser possibile, esser impossibile. Igitur, “malpovas esti malekzistinta” significa que il es impossibile que non existeva. E “malpovas ke malestis” significa: es impossibile que non era.
Sed, con le secunde signification, ‘esser permissibile’, le opposito pote esser: ‘esser interdicite’, o anque ‘esser compulsori, deber’. Anglese: If you may not, you must. Nederlandese: Als het niet mag, dan moet het. Il es isto que es opposito, altere que solmente un negation.
De iste interpretation proveni le signification de “malpovas esti malekzistinta”: il debe esser ver que esseva inexistente. E non es iste que voleva io exprimer.
Iste monstra in mi opinion, que un collection de radices in combination con un collection de prefixos e suffixos ben definite, non garanti que utilisatores del lingua sempre se exprime inambiguemente!
Un lingua que facile sembla, pote esser minus efficace in le practica.
Le 22 de decembre 2013
In mi manuscripto original io usava le parolas de esperanto projekti e projekto pro le anglese to design e the design. Ma io non me refereva al parola anglese project (como substantivo)! Reguardate in retrospectiva io haberea potite optar tamben pro le parolas fasono, dizajno, o dezajno. Le parola dezajno es usate in le expression Inteligenta dezajno.
Le 23 de decembre 2013
Le anglese “birth, life and death of stars” in le version esperante corresponde a “iĝon kaj maliĝon”. Le elemento “life” manca in esperanto. Forsan io presumeva que iste idea del ‘vita’ de un stella esserea implicite includite in “iĝon kaj maliĝon”. Io non jam sape, post tante annos.
Sic, duo vices, io omitteva le ‑n del accusativo de esperanto. “La kodosistemo genetika” debe esser “la kodosistemon genetikan”. Il es proque le verbo esseva “kompreni”, verbo transitive.
In Ido le suffixo es facultative, sed non in esperanto, un lingua que sembla facile sed pro me non es. E non era in 1988 o 1989.
(Addition del 14 de martio 2014)
Ancora un exemplo de iste error in mi esperanto: “simbola, sensangan perforton”.
Un caso un pauco plus complicate: io scribeva ante 25 annos: “murdas milojn se ne milionoj da homoj”, i.e. ‘occide milles si non milliones de homines’. In le parola “milojn” io correctemente usava le desinentia ‑n pro le accusativo, ma in “milionoj” io lo omitteva, non scribente le correcte ‘milionojn’.
Cetero, an il es le numerales que debe portar le indication del accusativo? Non le substantivo que le numeral numera? Esque ‘li murdas miloj se ne milionoj da homojn’ es anque correcte, o forsan mesmo le unic solution correcte in esperanto?
Io non sape. E forsan io non vole saper lo, proque ora in 2013/2014 io ha definitivemente seligite interlingua como mi lingua auxiliar favorite, potius que esperanto.
(Ab hic le continuation del texto del 23 de decembre 2013)
Sic, “labora”. Ma es un substantivo, ergo debe esser ‘laboro’.
In anglese il ha She or He (illa o ille), in esperanto per contrasto il ha "Li" aŭ "Ŝi" (ille o illa). Io non sape proque, probabilemente es coincidentia o era error mie.
A similar sentence (“Tio eblas ĉar [...]”) was in the English manuscript, but heavily tippexed away and therefore nearly undecipherable. So I gave up trying and won’t quote it here.
I don’t know why I did that, wiping it out, I mean, because English, like Esperanto, does not have a grammatical gender that works also for non-persons, so it would be independent of the human sexes.
Le 24–26 de decembre 2013
Io scribeva ebla, non eblaj. Esseva correcte? Forsan. Mi lingua materne es nederlandese. Nederlandese e germano habe le regula grammatic que adjectivos predicative non corresponde con le subjecto in re genere e numero, contrari al adjectivos attributive. Exemplos:
Nederlandese:
Dat zijn gemakkelijke talen. Die talen zijn gemakkelijk (non:
*gemakkelijke).
Germano:
Das sind leichte Sprachen. Diese Sprachen sind leicht (non: *leichte).
Confere un lingua romanic como portugese:
São línguas fáceis. Essas línguas são fáceis (non: *fácil).
Ergo: in linguas romanic e in alcun linguas germanic (como svedese e islandese), le adjectivos semper ha le mesme genere e numero que le substantivo. Sed in germano, nederlandese (e anglese, ma illo non ha necun declinationes), le correspondentia solmente existe si le adjectivo es presso al substantive, in un relation attributive.
Que es le regula grammatic de esperanto quanto a isto? Google Translate (GT) traduce le phrase anglese ‘The girls are beautiful’ como “La knabinoj estas belaj”, non ‘bela’. Ergo probabilemente, si GT es digne de fide, mi parola ‘ebla’ esseva false e ‘eblaj’ esserea correcte.
E le grammatica de esperanto de Bertilo Wennergren confirma isto. Per exemplo il ha: “Tiuj ĉi verkistoj estas famaj.”
Interlingua, por haber obtenite grande parte de su vocabulario del francese, italiano e espaniol/portugese, pote esser vidite como lingua romanic. Quanquam su grammatica, in re le correspondentia de adjectivos predicative con le subjecto del phrase, es como lo del germano e nederlandese, e va ultra, per non conjugar le adjectivos in necun situation:
Io cita de Gramática essencial de Interlíngua em Português, per Cláudio Rinaldi. De pagina 9:
“Em Interlingua, apenas os substantivos vão para o plural. Assim, dizemos Mi can es nigre (Meu cachorro é preto) no singular e Mi canes es nigre (Meus cachorros são pretos) no plural. As palavras que acompanham o substantivo (adjetivos, artigos, possessivos, indefinidos etc.) não se pluralizam.”
Un cerca de Google super iste materia, in anglese: adjective agreement predicative attributive. Usenet: Predicative plural in Germanic vs. Romance languages.
Le 29 de decembre 2013
Io scribeva heredintaj. Proque le ‑j? Es le marca del plural de esperanto, ma le subjecto correspondente es ‘La homa animalo’, que ha le numero singular (etsi illo consiste de multe personas, il es la homaro (eo), le humanitate (ia), mankind (en), de mensheid (nl)). Isto es le situation inverse que hic. E clarmente il esseva error mie.
Confere le postere: “Tio implicas ke la homaro estas heredinta la sanktan devon de [...]”, ci sin ‑j.
Altere questiones: proque le ‑a (adjectivo) in vice de ‑o‑ (substantivo), e proque il non ha le parola de?
Io crede que ambes es correcte:
La homa animalo [...] estas pere heredinta la dian eblecon [...] .
La homa animalo [...] estas pere heredinto de la dian eblecon [...] .
Credente iste, io presume que heredinta significa ‘essente in le situation de in le passato haber hereditate alco’. E io presume que un heredinto es alcuno que in le passato esseva o deveniva herede de alco.
Ma forsan iste presumptiones es troppo orientate al linguas natural como anglese e nederlandese, e non pertine al grammatica de linguas como interlingua e esperanto? Isto es difficile a dicer. Confere in anglese:
The human animal having indirectly inherited the divine ability
con:
The human animal indirectly being the heir of (or: to) the divine ability.
A parte 2.
Derecto de autor © 2013–2014, R. Harmsen, tote derectos de copia reservate, all rights reserved.