Copyright © deze vertaling 2011
R. Harmsen.
Dit is een eigen Nederlandse vertaling van mijn in
het Portugees geschreven stuk
Terra poderosa.
Origineel: 22–27 mei 2010, Nederlandse vertaling: 24–
Op 20 april 2010 gebeurde in de Golf van Mexico een ongeluk waarbij het olieplatform ‘Deepwater Horizon’ explodeerde. Twee dagen later zonk het boorplatform.
Vanaf dat moment stroomde er olie uit een onderzeese oliebron de zee in. De uitstroom van olie, die op het moment dat ik het origineel van deze vertaling schreef nog niet onder controle was, veroorzaakte een aanzienlijke vervuiling van het milieu en bedreigde de habitat van honderden vogelsoorten.
Op de plaats waar het ongeluk gebeurde is het water 1500 meter diep.
De waterdruk neemt toe met de diepte: bij elke 10 meter die we dieper gaan, stijgt de druk met 1 bar (wat overeenkomt met 1000 hPa, of ongeveer 1 atmosfeer). Het valt gemakkelijk in te zien waarom dat zo is: de hogere waterlagen drukken met hun gewicht op de laag die op de bodem van de zee ligt.
De dichtheid (ook wel aangeduid als soortelijke massa) van lucht is ongeveer 1,2 kg/m3 (afhankelijk van temperatuur en druk). De dichtheid van water is 1000 kg/m3. Dus als we uitgaan van de hypothetische situatie dat de luchtdruk in de hele atmosfeer constant zou blijven, dan zou een waterkolom van 10 meter hetzelfde gewicht hebben als een luchtkolom van (1000 / 1,2) x 10 m = 8300 m.
Dat is bijna de hoogte van de Mount Everest in het Himalaya-gebergte! Dit is een van de redenen waarom het zo moeilijk deze berg te beklimmen: er is daar bijna geen lucht!
Aangezien in werkelijkheid de lucht niet overal dezelfde dichtheid heeft, maar geleidelijk aan minder dicht wordt naarmate we hoger komen, is er nog wel lucht op de Mount Everest, hoewel weinig, zoals ook voor een vliegtuig dat vliegt op een hoogte tussen 9 en 11 kilometer, er nog wel zuurstof aanwezig is om de straalmotoren te laten werken.
Zoals ik al zei is de zee op de plek waar het ongeluk gebeurde 1500 meter diep. Dus de druk op de zeebodem waar de olie uit de bron of een leiding stroomde, moet wel zo’n 150 bar bedragen, wat voor menselijke begrippen een enorm hoge druk is. Toch zijn zulke drukken in de techniek niet ongebruikelijk. Een voorbeeld: apparatuur om verf te spuiten, met drukken tot 500 bar.
Hoe is het mogelijk dat de olie deze enorme druk van 15 MPa overwint? Zou de olie zelf voldoende kracht hebben om omhoog te komen? Misschien wel. Maar het hoeft niet zo te zijn. Want als de zeebodem enigszins buigzaam is, zal de druk van het water worden overgedragen op de olie die zich eronder bevindt.
Bovendien is olie lichter dan water. Dus zelfs al zou de olie zelf niet onder druk staan, en de olieboortoren heeft een gat geboord, dan kan de waterdruk het water in het gat persen waarbij het water de olie eruit verdrijft.
Het hoeft ons dus niet te verbazen dat de olie uit het gat stroomt en door het water heen opstijgt tot aan de oppervlakte.
Maar olie en aardgas zijn niet de enige stoffen die uit de aarde tevoorschijn komen: er is ook gesmolten gesteente, ofwel lava.
De Portugese eilanden de Azoren en Madeira zijn van vulkanische oorsprong. Er zijn tijden geweest dat op die plaats alleen nog zee was en de eilanden nog niet bestonden (of nog niet alle eilanden). De lava vormde de eilanden.
De oceaan in de buurt van de eilanden is behoorlijk diep, met diepten van duizend meter en meer. Ten oosten van het eiland Graciosa, tussen Terceira en Graciosa, bereikt de zee zelfs een diepte van bijna 2500 meter.
Hoewel lava zwaarder is dan water, moet die voldoende kracht hebben gehad om de druk van het water en haar eigen gewicht te overwinnen, om zo door het water heen omhoog te komen en de oppervlakte te bereiken. In het geval van het eiland Pico heeft die lava zelfs een hoogte van 2351 meter boven zeeniveau weten te bereiken.
Deze berg heeft de hoogste piek van heel Portugal, 358 meter hoger dan de hoogste berg van continentaal Portugal, de Torre in de Serra da Estrela.
Lava kan alleen vloeibaar blijven zolang ze voldoende heet is. Er is een temperatuur tussen 700 en 1200 graden Celsius nodig om te voorkomen dat de lava stolt. Dus om eilanden te vormen moest de lava niet alleen genoeg kracht hebben om omhoog te komen, maar ook voldoende hitte om vloeibaar te blijven tijdens de gehele reis door het water.
Normaal stolt een deel van de lava, zodat een schoorsteen ontstaat waardoorheen de rest van de lava omhoog kan gaan, geïsoleerd van de koelende werking van het zeewater.
Maar zelfs als we hiermee rekening houden, moet de lava die uit het binnenste van de aarde komt, een enorme energie hebben gehad, om in staat te zijn het eiland Pico en de gelijknamige berg te vormen.
Ik beschouw dit als een wonder der natuur.
Wetenschappers denken (bron) dat de Azoren zijn ontstaan in een periode die zich uitstrekt van 4,8 miljoen jaar geleden (Santa Maria) tot 250.000 jaar terug (Pico). Veel recenter, in 1957 en 1958, gebeurde hetzelfde, op een veel kleinere schaal maar volgens hetzelfde principe: bij het eiland Faial, dat naast het eiland Pico ligt, deed de vulkaan Capelinhos een nieuw eiland ontstaan (dat later verbonden raakte met het bestaande eiland) met een hoogte van bijna 90 meter.
Deze gebeurtenissen van 1957–1958 zijn toentertijd vastgelegd op zwart-witfilm. Die film is gebruikt voor een serie televisieprogramma’s van de Portugese publieke omroep RTP. (Hier staat een lijst van de afleveringen.)
Bron van deze informatie: In de Engelstalige Wikipedia staat te lezen:
“The islands of the archipelago were formed through volcanic and seismic activity during the late Tertiary geological period; the first embryonic surfaces started to appear in the waters of Santa Maria during the Miocene epoch (between 4.8 million years ago). The sequence of the island formation has been generally characterized as: Santa Maria (4.8 Ma), São Miguel (3.1 Ma), Flores (2.1 Ma) Terceira (0.9 Ma), Graciosa (0.62 Ma), São Jorge (0.45 Ma), Faial (0.4 Ma), Corvo (0.3 Ma) and the youngest, Pico (0.25 Ma). 17 ”
De schrijver van het Wikipedia-artikel haalde deze
informatie uit een boek uit 2005 met de titel
“Geodinâmica e perigosidade natural nas
ilhas dos Açores”
(De geodynamica en de natuurlijke gevaren van de Azoren).
Het is geschreven door António de Brum Ferreira.
(Trouwens, de naam ‘de Brum’ heeft een
Vlaamse of Nederlandse oorsprong:
Wilhelm
van der Bruyn.)
As Ilhas Desconhecidas (De onbekende eilanden), van de RTP, een serie van Vicente Jorge Silva, geïnspireerd op het beroemde boek van Raul Brandão.
Er zijn vier afleveringen:
17 april 2009, over Corvo, Flores en Graciosa,
24 april 2009, over Faial, Pico en Madeira,
1 mei 2009, over São Jorge, Terceira en São Miguel,
8 mei 2009, over Santa Maria en Porto Santo.
Toevoeging 30 mei 2010: hyperlink:
Mount
St. Helens, 18 mei 1980.
Copyright © deze vertaling 2011
R. Harmsen.
Dit is een eigen Nederlandse vertaling van mijn in
het Portugees geschreven stuk
Terra poderosa.
