Argos

7 en 11 januari 2014

Spellinggeneuzel

In voornoemd boek viel in de bibliotheek al bladerend mijn oog ook op deze passage op bladzijde 63:

“Maar de reuzenalbatrossen van het zuidelijk halfrond breken alle records: zij kunnen over volle zee duizenden kilometers vliegen met als enig doel voedsel voor hun kuikens te vinden. Albatrossen van Crozet die voorzien waren [sic, ‘van’ ontbreekt; RH] argosbakens op hun rug, legden ongelooflijke afstanden af, van de kust van Zuid-Afrika tot de Zuidpool.”

Tja, “argosbakens”, wat moet ik me daarbij voorstellen? Ik stond weer eens meteen met mijn oordeel klaar (in gedachten dan): zomaar zo’n begrip noemen zonder het te verklaren mag niet. Dat het dat ook werd, zag ik niet eens, ik bladerde snel door, en door ongelofelijk toeval zag ik luttele minuten later op blad 184 staan:

“Dankzij Argos bakens weten we nu dat deze vogels [...] enkele duizenden kilometers kunnen afleggen terwijl ze zich eenvoudig laten meedrijven op de westenwind, met pieksnelheden tot 80 km/uur.”

Weer die raadselachtige Argos-bakens dus, maar nu anders geschreven.

Zelf zou ik het begrip spellen zoals ik net deed, met een hoofdletter omdat ‘Argos’ een naam is (weet ik inmiddels) en met een facultatief koppelteken om naam en woord in de samenstelling duidelijk te onderscheiden. Of dat koppelteken (‘-’) terecht is weet ik niet, want in 6.2 van de Leidraad gaat het zo te zien over andere samenstellingssituaties dan naam+woord.

Ook van die hoofdletter weet ik niet of die volgens de regels is. 16.2 gaat over persoonsnamen, niet over de naam van bijvoorbeeld een systeem of fabrikant (Philips-platenspeler, Sony-bandrecorder? (waarbij Philips oorspronkelijk ook een meneer was, maar Sony niet)). En zelfs bij die persoonsnamen moet je soms een hoofdletter gebruiken maar soms weer niet. Ik heb die regels en voorbeelden al heel vaak doorgelezen, maar ze gaan mijn hoofd niet in. Ik ontdek er geen logica of een onthoudbare regelmatigheid in.

Natuur en techniek

Weg van het geneuzel over spellingsdetails, door naar de betekenis en de techniek. Wat een Argos-baken is, dat staat meteen op pagina 63 van het boek “De grote trek der vogels” wel degelijk uitgelegd, maar ik had dat in mijn ongeduld niet gezien. Ik citeer weer uit de vertaling door Sabine van Humbeeck en Addy Koekoek:

“Tijdens onderzoek met deze bakens, zendertjes die boodschappen doorsturen via satelliet, hebben de wetenschappers met verbazing geconstateerd dat bepaalde albatrossen bijna 15.000 km hadden afgelegd!”

Later thuis, met het geleende bibliotheekboek en de computer bij de hand, vond ik Système Argos en Argos (Ortung). Ik verwijs naar de Franse en Duitse Wikipedia, omdat daar voldoende technische details staan om te begrijpen hoe het systeem werkt. In talen die ik en wellicht vele lezers makkelijker lezen staat er weinig.

Argos werkt dus met satellieten. Het systeem heeft wel wat weg van GPS, alleen is de signaalrichting omgekeerd. Bij GPS zenden de satellieten en de apparaatjes trekken op basis van tijdsverschillen conclusies over de positie van het apparaat.

Ontvangen vergt over het algemeen minder van de batterijen dan zenden, maar een GPS-ontvanger moet wel een heuse computerchip aan boord hebben voor de tamelijk ingewikkelde berekeningen. Dat kost ook stroom.

Bij Argos is het omgekeerd: het apparaat, het baken, dat bijvoorbeeld op de rug van een albatros is aangebracht, zendt zelf actief een radiosignaal met een herkenbare identificatie uit. Zenden kost kracht, maar gerekend hoeft er verder niet te worden. Kon ook nog niet, in 1978 toen het systeem al operationeel werd.

Door slechts om de paar minuten heel even uit te zenden, kan de batterij lang meegaan.

Meerdere satellieten van het Argos-systeem ontvangen het uitgezonden signaal, en bepalen via looptijdverschillen (doppler-effect) de positie van de zender, dus de vogel. De satellieten zenden die gegevens zelfstandig door naar grondstations. Er is dus geen vastlegging nodig in het apparaatje op de albatros.

Slim en fascinerend. Hier ook uitleg in het Engels en Frans, met animaties. Tegenwoordig blijken ook combinaties van Argos en GPS te worden toegepast.

Over hetzelfde boek: Hij, de vogel.