Praktijkvoorbeeld

24 november 2022

Een ander kiessysteem bedenken is één ding, maar hoe pakt dat in de praktijk uit? Ik neem als voorbeeld een peiling van Maurice de Hond. Ik kies voor de aardigheid die van 13 oktober 2022, niet die van 16 november 2022. Een peiling is maar een peiling, de echte verkiezingen pakken nogal eens anders uit.

21	VVD	Stel dat dit de uitslag was van de eerste ronde van de door mij voorgestelde parlementsverkiezingen in twee ronden. De grootste drie partijen zijn VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie), PVV (Partij voor de Vrijheid) en BBB (Boer-Burger-Beweging). Stel dat in de tweede ronde de verhoudingen zo blijven, dus alle eersterondestemmers op een kleinere partij, samen met de niet-stemmers die in de tweede ronde wel stemmen, verdelen zich spontaan in de verhouding 21-18-15 over VVD, PVV en BBB. De VVD heeft meerdere keren aangegeven niet met de PVV in één regering te willen. De PVV is altijd erg kritisch geweest op regeringen waarin de VVD zat. De BBB is zo ongeveer ontstaan uit protest tegen de VVD en kabinetten waarin die groot was. De enige voor de hand liggende mogelijkheid is dus, op basis van deze hypothetische uitslag, een kabinet PVV-BBB, met de VVD in de oppositie.
18	PVV
15	BBB
12	JA21
12	D66
12	PvdA
12	GL
8	PvdD
8	SP
6	CU
6	CDA
5	Volt
5	FvD
4	SGP
3	Denk
1	Bij1
1	BVNL
1	50+

Nu ben ik daar zelf helemaal niet blij mee. Ik ga in dit artikel niet pretenderen neutraal te zijn. Ik ben fel tegen de PVV (hoewel het een schande is dat Geert Wilders nog altijd bedreigd wordt en beveiliging nodig heeft); in mindere mate ben ik tegen de BBB.

Maar laat ze maar eens drie jaar samen regeren. (Drie jaar, niet meer vier jaar, was mijn voorstel.) Het is nog maar de vraag of dat goed gaat. Geert Wilders en Caroline van der Plas zijn allebei nogal uitgesproken persoonlijkheden. Zou dat niet snel botsen? En hoe staat de BBB tegenover moslims en Marokkanen? En waar haalt de BBB opeens een ploeg kundige bewindspersonen vandaan? Een goede boer is niet vanzelf ook een goed bestuurder.

Bovendien, als het ze allemaal lukt, verwacht ik dat ze ten dele hun beloften niet kunnen waarmaken, zodat hun eigen achterban teleurgesteld zal raken. Voor zover ze wel hun eigen beleid voeren, verwacht ik dat dat dermate slecht voor Nederland zal zijn, dat ook dat zal bijdragen aan een heel andere verkiezingsuitslag drie jaar later.

Maar ik liep ook te hard van stapel. Want genoemde hypothetische uitslag was die van de eerste ronde. In het nieuwe, door mij voorgestelde systeem hebben de kiesgerechtigden twee volle weken om na te denken over hoe het verder moet. De overwegingen die ik hierboven maakte zijn niet zo moeilijk, iedereen zal die maken, en ze zullen in de kranten staan. De cruciale vraag voor de tweede ronde wordt dus: Laten we dit gebeuren, PVV en BBB aan het roer?

Dat is vrij simpel: BVNL, FvD en JA21 zijn voor, de rest tegen. Hoewel, dat kan nog best eens variëren, en misschien is de opkomst in de tweede ronde wel veel groter. Hoe die voormalige niet-stemmers zullen gaan stemmen, is afwachten. Goed, maar even simplistisch: genoemde drie partijen zouden 18 zetels hebben, die verdelen we 10+8 over PVV en BBB, wordt dus 28 en 23. Alle anderen stemmen in de tweede ronde op de VVD (met pijn in het hart, maar toch, want alles liever dan … enz.). Die anderen staan gelijk aan 78 zetels! Dus de uitslag van de tweede ronde: VVD 99 zetels, PVV 28, BBB 23. Check: totaal 150.

(Waar haal je opeens 99 kundige Kamerleden vandaan? Vandaar dat ik voorstelde: 101 zetels is ook wel genoeg. Of 99. Of 75. Dat dunt meteen weer wat splinterpartijen uit. Maar ik reken voor het gemak nu even verder met de traditionele 150.)

Dus: de VVD kan alleen regeren, met een absolute meerderheid, PVV en BBB op grote afstand in de oppositie. De VVD ben ik persoonlijk niet blij mee, maar alles beter … enz.

Maar in werkelijkheid, als een systeem als dit ingevoerd zou zijn, gaat het natuurlijk nog anders. Want in de wetenschap dat alleen de grootste drie overblijven, gaan kleinere partijen fuseren. PvdA en GL hebben het nu al over samenwerken of zelfs fuseren, dus dan zeker. Bij de hypothetische uitslag van de eerste ronde werden die dan samen de grootste partij, met 24 zetels, en de BBB viel eruit. (Uitwerking.) Misschien zou D66 zich ook wel aansluiten. En de Partij voor de Dieren? De SP?

Maar ook andere partijen zouden misschien fuseren. En ruzie krijgen, en weer fuseren, maar in het nieuwe systeem zijn partijen, op zekere peildatum, bepalend, en niet meer personen. Dus op die peildatum zijn die, nu wat grotere, partijen en kieslijsten er heus wel.

Een christendemocratische partij van CDA, CU en SGP? De verschillen opzij zetten? Ik ben zelf atheïst, maar we zien het wel. Dat is democratie.

Wel goed voor de duidelijkheid. Er blijven misschien 6 of 7 partijen over. Drie daarvan worden in de eerste ronde de grootste, en daarvan twee of één vormen de regering. Klaar. Niet zeuren, maar aan de slag. En drie jaar later mag de kiezer zeggen wat ze ervan vinden. Met dezelfde kandidaat-partijen, of net even andere.

Een duidelijk, effectief en democratisch systeem, waarbij de regeringsploeg echt een beleid kan uitvoeren, in plaats van vooral eindeloos te praten en onderhandelen. En de kiezer heeft echte invloed. De verkiezingen, zeker die tweede ronde, zijn echt spannend.

Ik zeg doen.