Sneeuwrijm

29 en 30 december 2023

Een verlate recensie. Ik was getipt door een aangetrouwd familielid die de maakster al sinds hun schooltijd kent. Dus op 1 december zat ik op de eerste rij van het theater in mijn woonplaats, voor weer een optreden van Beatrice van der Poel en musici. Ik schreef al eens eerder over haar, in 2016. Toen ging het over Jimi Hendrix, en naast goede uitvoeringen van liedjes waren er veel anekdotes, bewerkingen, uitbreidingen en eigen nummers naar aanleiding van. Nu lag de nadruk meer op de muziek en tekst zelf. Begrijpelijk ook, dat is passend voor het onderwerp: Jacques Brel.

Prima uitvoeringen van nummers die ik vooral van Herman van Veen (Liefde van later; La chanson des vieux amants; de vertaling is van Lennaert Nijgh, wist ik niet eens!), en Liesbeth List (Brussel was toen nog een bruisende stad; Bruxelles; vertaald door Ernst van Altena, die veel meer werk van Brel naar het Nederlands overzette) al kende.

Goed geschreven, goed vertaald, goed gezongen, goed gespeeld: echt genieten.

Er was een nummer dat ging over ene Jojo, een vriend en/of manager van Jacques Brel, als ik het goed onthouden heb. Niet moeilijk zoeken, het lied heet ook gewoon zo. Vreemd genoeg niet te vinden in de Wikipedia, wel hier. Jojo was een bijnaam, zijn eigenlijke naam was Georges Pasquier.

Dat is niet hetzelfde lied als dat andere, toch? Dat ook over een vriend ging, en dat vooral in het Engels een hit geworden is, als Seasons in the Sun. De vertaling of hertaling is van Rod McKuen (opvallende h in ‘hwere’ dat niet gelijk is aan ‘ware’ in dat nummer; lang niet alle Engelstaligen spreken dat zo uit; ik hou er wel van; klopt etymologisch). Ik herinner uit mijn puberteit en pubertijd vooral deze uitvoering, van The Fortunes. Hoewel, die lijken anders te klinken dan ik me herinner. Terry Jacks, die was het! Maar die naam herinner ik me helemaal niet van toen! Niet goed opgelet dus.

Het origineel is Le Moribond, letterlijk ‘Hij die sterven gaat’. Ik wist tot voor kort niet of nauwelijks dat het Engelstalige nummer oorspronkelijk van Jacques Brel is. Bij mijn notitie van 21 oktober 2023 daarover staat “wist ik wel vaag”. Wat het nou is, niet, nauwelijks, of wel vaag, dat weet ik oprecht niet.

Die aantekening maakte ik en het onderzoekje deed ik naar aanleiding van Mach’s gut, van en door Verena Guido, die behalve ukelele ook accordeon, viool en drums speelt, en die o.a. samenwerkt met Bernd Keul (contrabas, gitaar) en Adrian Ils (gitaar; Portugese gitaar op een niet-Portugese manier; viool), daar in een stijl die mij wat aan Bertolt Brecht en Kurt Weill doet denken.

Maar ik dwaal af. We hadden het over Beatrice zingt Brel.

Zo’n voorstelling is teamwork. Ik vind het belangrijk ook de musici met name te noemen. Leo Bouwmeester op de piano, Sanne van Delft op contrabas, soms ook gestreken, en Micha Molthoff op viool. Alle drie deden ze een stukje solo, dat verder geen verband hield met Jacques Brel, maar wel boeiend was. Bij Micha Molthoff vielen me de bijzondere en interessante tonaliteiten op, ik weet anders niet goed hoe het te omschrijven. Je moet het horen.

Ook belangrijk en vaak weggelaten: theaterteksten en regie: Thomas Verbogt. Geluid: Onno De Visser. Lichtplan: Tom Verheijen.

Eén lied heette “Het Sneeuwt Op Luik”. Ik dacht meteen, dat levert in het Frans een prachtig klinkend rijm op, met neige en Liège, [nɛʒ(ə)] en [ljɛʒ(ə)]. En inderdaad, de originele titel is “Il neige sur Liège”, maar de versie van Brel zelf valt me tegen! Die van Beatrice vind ik beter. De vertaling is van haarzelf.

Het rijm van het heerlijke Franse [ilnɛʒəsyRljɛʒə] gaat daarbij verloren, en dat kan ook moeilijk anders. Want wat moet je? Op Luik rijmt luik, en ook buik, duik, fuik, Cuyk, puik, ruik, stuik en struik. Op sneeuw rijmen breeuw, eeuw, geeuw, leeuw, meeuw, schreeuw, weeuw (heel oude contractie van ‘weduwe’, heb ik in mijn leven nog nooit iemand horen zeggen), en Zeeuw. Daar kan je als tekstdichter en vertaling niks mee.

Tot slot nog iets dat ik vond in mijn muzikaleaantekeningenbestand, 20 augustus 2013, na een tip op Facebook, over een nummer dat denk ik niet in de voorstelling van Beatrice van der Poel zat, of dat weet ik eigenlijk wel zeker want de setlijst staat op de site (bij Techniek): Vesoul. Heerlijke muziek, vooral door de geweldige accordeonpartij. Wie zou die spelen? Dat moet haast wel Marcel Azzola zijn (niet de pianist; blijven kijken).

Aan Vesoul heb ik een herinnering uit de jaren 60, van een saaie doortrekcamping in een lelijk industrieterrein. Maar misschien is de stad zelf wel prachtig en aangenaam, zodat die zou passen in het rijtje Nancy, Metz, Meppel.

Ik meende met mijn brakke Frans ook Vierzon voorbij te horen komen. Daar ben ik nooit geweest, maar ik ken de naam uit de jaren 1990 als de plek waar een autoroute onder Parijs zich splitst in een naar Bordeaux en een naar Limoges. Als ik me het goed herinner, ik ga het niet nakijken. Of toch. Limoges en Clermont-Ferrand dus.

Wie weet is Vierzon ook wel heel mooi en interessant. Wie niet kijkt, ziet niks.

Honfleur, hoorde ik ook en daar heb ik wel positieve herinneringen aan. Alleen waren toen de kinderen nog zo klein dat we geen grote wandelactieradius hadden. Dus niet veel gezien. Inmiddels hebben we kleinkinderen van die leeftijd of al weer iets ouder. Zo lang geleden.