–2005
Gerrit Komrij in Over de bergen, ©1990, door mij ontdekt in 2005, derde druk blz. 220:
“De varkens lopen weer op de patio, waar zich bij de keukendeur een modderplas heeft verzameld, omdat de afvoer is verstopt.”
Zoals het er staat suggereert het dat iemand met opzet de afvoer heeft verstopt. Nu is er in deze fase van het verhaal inderdaad hier en daar sprake van boze opzet, maar dat dat ook voor die afvoer geldt, kan ik nergens uit opmaken. Dan zou Komrij (wiens schrijftaal ik verder waardeer) het dus verkeerd gedaan hebben.
Toevoeging 25-08-2010: ook hier moet de overweging over actief/passief worden nagelopen. De vraag is dan of ‘verstoppen‘ een onovergankelijk werkwoord kan zijn dat met ‘zijn’ vervoegd wordt. Kun je zeggen: ‘Als je zoveel vette rotzooi doorspoelt, verstopt de afvoer. Waarschijnlijk heb je dat al gedaan, zo vaak dat hij is verstopt.’?
Ik heb nu (2010) het idee dat dat wel kan, maar de dikke driedelige Van Dale (ik heb de 13e papieren editie) vindt van niet: ‘verstoppen’ staat alleen als overgankelijk werkwoord vermeld en ‘verstopt’ als bijvoeglijk naamwoord.
Op basis daarvan zou ik in 2005 gelijk gehad hebben en deed Komrij het fout.
NRC-Handelsblad van 23 augustus 2004, in een artikel getiteld “Weer strijd in Najaf bij heiligdom”:
“Een Amerikaans-Franse journalist die vorige week in de zuidelijke stad Nassiriya werd ontvoerd is gisteren samen met zijn eveneens gegijzelde tolk vrijgelaten. De journalist, Micah Garen van Four Cornens Media, die door zijn ontvoerders werd overgedragen aan de plaatselijke vertegenwoordiging van Muqtada Sadr, noemde zijn ontvoering ‘een misverstand’. Een organisatie die zich de Geheime Actie Groep van het Leger van de Mahdi noemt, had Garens vrijlating aangekondigd. Muqtada Sadrs vertegenwoordiger in Nassiriya zei de ontvoerders zich hadden gerealiseerd dat Garen geen spion was maar een journalist die is gekant tegen de politiek van de Amerikaanse regering.”
Beter ‘gekant is’. Als er stond ‘die zich heeft gekant tegen’ zou het wel kunnen, omdat ‘zich kanten tegen’ wel een handeling is. ‘Gekant zijn tegen’ geeft echter geen handeling aan, maar een toestand, namelijk een mening, een opvatting. Dus bevat de zin in NRC een taalfout. Vind ik.
In tijdschrift ‘Living‘ van februari 2004, blz. 55, in een artikel over beeldend kunstenaar Jasper Krabbé, eerste kolom bijna bovenaan:
“In New York was ik anoniem, een van de duizenden die het wilden maken als schilder. Daardoor werd ik gedwongen om na te denken over mijn drijfveren. Toen ik eenmaal was overtuigd van de integriteit van mijn werk, werd het minder belangrijk hoe anderen erop reageerden.”
Zoals het er staat betekent het dat anderen hem hebben zitten overtuigen van die integriteit, tegen zijn eigen gevoel in, en die pogingen zijn uiteindelijk gelukt. Beetje vreemd dat hij zich daarna dan juist opeens minder ging aantrekken van wat anderen denken.
Bedoeld is waarschijnlijk dat hij zelf, onafhankelijk van anderen, geleidelijk van die integriteit overtuigd is geraakt, tijdens en door het nadenken over zijn drijfveren. Dan is er geen bewuste inspanning om te overtuigen, geen handelen, maar een proces, met als eindresultaat de toestand van overtuigd zijn, van het hebben van die overtuiging, van die mening. Daarom had er moeten staan ‘Toen ik eenmaal overtuigd was [...]’.
Ik vraag me af of Jasper het in het interview letterlijk zo gezegd heeft, of dat het door de journalist zo opgeschreven is, of zelfs later door een eindredacteur ‘verbeterd’. Ik vermoed het laatste.
NOS-Teletekst, 1 september 2003, pagina 104:
“OLDEBERKOOP De 11-jarige Lusanne van der Gun is waarschijnlijk ontvoerd door twee mannen. Dat heeft de politie bekendgemaakt. Uit het onderzoek blijkt dat zij drie dagen was geblinddoekt.”
Zoals het er nu staat betekent het dat iemand drie dagen bezig is geweest met haar te blinddoeken. Bedoeld is ‘geblinddoekt was’, wat betekent dat ze één keer, of in ieder geval een beperkt aantal keren, door iemand geblinddoekt werd, en zich vervolgens langdrurig in een geblinddoekte toestand bevond. ‘Was geblinddoekt’ is daarom m.i. hier (d.w.z. in deze bijzin) geen correct Nederlands.
Telegraaf van 10 april 2001, voorpagina, artikel “Dna ontrafelt steeds meer oude strafzaken”:
“Het openbaar ministerie moet eerst in samenwerking met de politie onderzoeken welke van de in totaal elfduizend stuks [zaken; RH] niet zijn opgelost en niet zijn verjaard.”
Bij ‘oplossen’ voel ik wel een duidelijk handelingsaspect, maar bij verjaren niet, want dat gaat vanzelf. Hoogstens verjaren de zaken zelf uit zichzelf (toch een soort handeling), maar ze worden duidelijk niet door iemand of iets anders actief verjaard. Dus kan deze zin zo niet.
De enige mogelijkheden zijn: ‘niet zijn opgelost en niet verjaard zijn’, ‘niet opgelost zijn en niet verjaard zijn’, en ‘niet opgelost en niet verjaard zijn’.
Toevoeging 25-08-2010: bij nader inzien is dit wel correct. Zie de uitleg onder actief/passief. ‘Oplossen’ is overgankelijk, maar bedoeld is een handeling, dus ‘welke zaken niet zijn opgelost (geworden)’ is correct. Het werkwoord ‘verjaren’ (dat in latere voorbeelden in deze verzameling ook enkele malen voorkomt) is onovergankelijk en wordt vervoegd met het hulpwerkwoord ‘zijn’. Op grond daarvan (een heel andere grond dan bij ‘oplossen’) is ‘welke zaken niet zijn verjaard’ wel degelijk ook correct! Ik had dus bij mijn oorspronkelijke signalering in 2001 ongelijk.
Copyright © 2001-2005 R. Harmsen. Alle rechten voorbehouden, all rights reserved.