Idee: vaak, heel 2011; tekst:
Toen ik gisteravond en vanmorgen weer eens mijn lijst van veelbekeken pagina’s bekeek, uit nieuwsgierigheid, misplaatste ijdelheid, maar ook omdat ik de laatste tijd technisch nogal wat aan die lijst heb zitten knutselen – waarover later meer, maar niet in dit artikel – ... nee, stop, te ingewikkelde zin, overnieuw!
Gisteravond en vanmorgen viel me op dat mijn uitleg over de uitspraak van de naam Srebrenica opeens weer veel gelezen werd. Dat verbaasde me, want die pagina is al ruim 10 jaar oud (16 juli 2001). Als ik er nu op terugkijk, vind ik het artikel slecht geschreven, o.a. omdat de datum ontbreekt (maar die staat wel in dit chronologisch overzicht) en er geen tussenkopjes gebruikt zijn. Ook vind ik de toon nu overdreven polemisch. Ik hoop inmiddels ouder (dat zeker!), wijzer en milder te zijn.
Dat die pagina opeens weer gelezen werd, zag ik hier. Het is een overzicht van de pagina’s die relatief vaak bekeken worden, door mensen (als ik goed filter), niet zozeer door zoekmachines. Ik kijk daar de laatste weken nogal vaak, uit nieuwsgierigheid en ongetwijfeld misplaatste ijdelheid. Maar ook omdat ik recent aan dat overzicht (of beter: overzichten) technisch nogal wat heb zitten knutselen. Dan wil je toch zien of het nog steeds werkt zoals bedoeld was.
Over die verbeteringen, vooral van de snelheid, ga ik binnenkort een apart artikel schrijven – maar alleen in het Engels. Dat beschouw ik toch nog altijd als de internationale voertaal van de softwareontwikkeling, hoewel ik over andere onderwerpen in toenemende mate in het Nederlands schrijf.
Ik vroeg me af waar die plotseling opgeflakkerde belangstelling voor de uitspraak van Srebrenica vandaan kwam. In de log files van een site, althans die van web server Apache, kun je soms de referrer zien. Dat is de webpagina waar de bezoeker was voordat dat-ie bij jou kwam. Vaak is dat Google, maar het kan ook een plek zijn waar iemand een hyperlink heeft opgenomen, die dan dus kennelijk gevolgd is.
Zo kwam ik erachter dat dit de bron van de interesse was: een weblog van NOS-presentator Jeroen Overbeek met de titel Hoe spreek je moeilijke namen uit in het NOS Journaal?
Iemand had in een commentaar naar mijn site gelinkt, en zo kwamen mensen daar te lezen. Vind ik leuk.
Nu naar het eigenlijke onderwerp van dit artikel. Ik ben goed in afdwalen en veel te lange misschien wel irrelevante inleidingen. Daarom heb ik de titel voorzien van een mogelijkheid om over het gezwam heen te klikken.
Steeds meer mensen blijken te denken dat de voorzitter van de Europese Commissie de naam Barosso draagt. Ze zeggen het zo, en ze schrijven het ook steeds vaker zo, bijvoorbeeld op Twitter. Misschien zijn ze in de war met namen als Barbarosso – bestaat die? even nakijken, ja dus, maar dan met een -a aan het eind: Operatie Barbarossa, en diverse bijnamen van personen.
Maar José Manuel Durão Barroso heet dus Barroso, niet Barosso. De r is dubbel, niet de s. Dat heeft gevolgen voor de uitspraak.
Durão Barroso, heet hij eigenlijk inderdaad, en zo kende ik zijn naam ook al jaren voordat hij iets hoogs bij de EU was, maar nog minister-president van Portugal. In die tijd probeerde ik namelijk Portugees te leren verstaan. Lezen kon ik het toen al redelijk, maar verstaan bleek veel moeilijker.
Die functie van minister-president blijkt hij maar twee jaar bekleed te hebben, van 2002–2004. In mijn beleving duurde het veel langer. Maar het was inderdaad de periode dat ik via internet de Portugese radio en de ingeblikte tv-journaals probeerde te leren verstaan. Uiteindelijk met succes, ik versta nu vrijwel alles.
Zoals ik al zei maakt het in het Portugese spellingssysteem verschil dat de rr dubbel geschreven wordt en de s niet.
In het Spaans klinken alle geschreven s’en als s. (Niet helemaal waar, maar dan ga ik te diep in detail.) In het Portugees daarentegen klinkt een s tussen klinkers als z.
Soms wordt die ook zo geschreven. De naam Marisa kun je ook als Mariza schrijven, voor de uitspraak maakt dat niet uit. Daardoor kan ik nooit onthouden hoe die ene beroemde fadozangeres nou ook weer heet: Mariza dus. Maar vergelijk Marisa Monte. Zo ook met Tereza en Teresa: klinkt in het Portugees hetzelfde.
Als de klank (tussen klinkers) wel s is, dan wordt de letter s verdubbeld. Je ziet dat ook in het Frans: ‘base’ heeft een z in de uitspraak, maar ‘basse’ een s. Vergelijk ook het Engels: ‘standardization’ wordt ook wel gescheven als ‘standardisation’ maar in de uitspraak zit een z, hoe je het ook schrijft.
Basisidee: Portugees is geen Spaans, wat het spellingssysteem betreft leunt het veel meer tegen het Frans aan.
In de naam Barroso zien we een enkele s tussen klinkers, dus de klank is een z, niet een s. Meer uitleg (in het Engels) met klankvoorbeelden is hier te vinden.
De dubbel geschreven rr, en ook de enkele r aan het begin van een woord, kan klinken als in het Spaans: een rollende tongpunt-r. In het Portugees (vooral in de steden en bij mensen met enige opleiding) is echter een huig-r gebruikelijker. (Voor de enkele r die niet aan het begin staat, wordt die klank daarentegen nooit gebruikt. Dat is dan weer niet helemaal waar, maar dan ga ik te diep in detail.) Meer hier.
De letter o kan in het Portugees op vijf manieren worden uitgesproken. In de naam Barroso is het (wat de eerste o betreft) een klank die te vergelijken is met die in het Nederlandse woord ‘rozen’. Echt een oo, niet oow of auw, dus niet de platte uitspraak uit Randstadse en Brabantse (stads)dialecten. Een nette ABN-uitspraak of iets als in Twente of de Achterhoek. Maar kort, dan komt het in de goeie richting.
De tweede o is onbeklemtoond en klinkt daarom (de details zijn weer ingewikkelder) als een Nederlandse oe! (Maar dan korter en zwakker.)
De a klinkt ongeveer als de a’s in de tweede lettergreep van de Nederlandse woorden oprapen of aanraden. Die zijn onbeklemtoond en daardoor minder nadrukkelijk, met de mond wat minder open. Dat effect is in het Nederlands (als het al optreedt) irrelevant, maar in het Portugees (althans dat van Portugal; hoe dat in Brazilië in elkaar zit is zelfs mij niet precies duidelijk) heeft het soms een onderscheidende werking. Details hier voor de liefhebbers. (En omdat het zo’n prachtige taal is, Portugees Portugees, vind ik, zijn die er misschien ook echt.)
Barroso, niet Barosso.
En het klinkt ongeveer als Nederlands Baarroozoe of (wat op hetzelfde neerkomt) Baroozoe of Barozoe.
Onthou dat nou eens. Please.
Copyright © 2011 by Ruud Harmsen. Alle rechten voorbehouden, all rights reserved.