Cartas de amor (remarcas del traductor)

Le 29 e 30 de april,

Introduction

Io ci da considerationes, traductiones alternative e observationes marginal al mi tentativa de traducer un articulo del blog de J. Rentes de Carvalho, ab le portugese in le interlingua.

Remarcas

Bomba de horologio

“Bombas de relógio”, time bombs in anglese e tijdbommen in nederlandese, non es difficile a traducer in interlingua: son bombas retardate o bombas a retardamento, etc.

Ma mi principio de traduction pro iste projecto es etymologicamente restar tanto presso le original como es possibile. Illo mena al traduction ‘bombas de horologio’. Facile e simple.

Totevia, Piet Cleij in su dictionario nl=>ia dava ‘bomba a horologieria’ (le littera ‘i’ es sublineate pro indicar le syllaba accentuate). Io non sape que illo es correcte. Un horologio es un utensile que monstra le hora. Il pote ser grande (al muro o stante) o parve, e.g. al pulso, como un bracialetto.

‘Horologier’ es le adjectivo pertinente al substantivo ‘horologio’.

Un horologiero es un persona qui manufactura, repara o vende tal utensiles. Le horologieria es le fabrica o officina de fabrication o reparation, o le boteca ubi on vende horologios.

Ma Piet Cleij dava alsi un significato additional pro le parola ‘horologieria’: nederlandese ‘tijdmechanisme’, mechanismo de tempore. (nl=>ia, ia=>nl). Il ha anque:
precisieuurwerk (substantivo): horologieria de precision, chronometro
ma
tijdmeter (substantivo): (toestel dat de tijd meet) chronometro, horologio de precision.

Qual es correcte in iste contexto, horologio o horologieria? Pro horologieria con le significato ‘mechanismo de tempore’ io non trova confirmation in le IED (Interlingua-English dictionary). Dunque ‘horologio’ me sembla un option salve.

Aliquot

(Continuation del texto le 30 de april 2015)

Certe del senso del expression portugese “umas quantas” (feminin; le forma masculin es: ‘uns quantos’) io non es. Contexto e bon senso me face conjicer que illo indica un quantitate significante ma non particularisate exactemente.

Linguee es un sito web que monstra phrases collateral in cata vice duo linguas. De illo io sape que le expression anque existe in espaniol (in le formas ‘unos quantos’ e ‘unas quantas’), ma non in italiano en francese. Assi insufficientemente supportate per le linguas de controlo, traducer le al interlingua como ‘un quante’ serea incorrecte.

Como traduction al interlingua poterea servir simplicemente ‘alicun’ o le variante ‘alcun’. Ma istes clarmente corresponde, quanto al forma e etymologia, al portugese ‘algum’ (masculin) e ‘alguma’ (feminin). Le facto que le autor del texto original non usava illes, me face cercar in interlingua anque un modo de expression foras del commun.

Ultra ‘alicun’ e ‘alcun’ le IED (Interlingua-English dictionary) etiam contine ‘qualque’ con le mesme senso, assi:

alic-un {adj} some, any; {also:} a few;
[alc-un] {adj} some, any; {also:} a few (alicun)
[qualque] (quálke) {adj} some, any; {also:} a few

Le tracto in alic-un e alic-un solo clarifica le structura del parolas, ma non es scribite in texto normal. Le parentheses quadrate (‘ [ ] ’) indica variantes con pauc supporto in le linguas fonte o prendite ex altere linguas constructe.

Mi impression es que ‘qualque’ es rarmente usate in comparation con ‘alicun’ e ‘alcun’, dunque illo poterea ser un candidato pro traducer le portugese “umas quantas”, pro ser alique foras del commun.

Totevia, rejectante tote isto, io optava pro ‘aliquot’, parola latin e interlingual, sin supporto in le linguas de controlo espaniol/portugese, italiano, francese e anglese. Foras del commun e agradabile pro uso incidental.

Traducer es eliger.

Incantamento

Pro traducer “o risco clássico do feitiço que se volta contra o feiticeiro” io cercava parolas pro “feitiço” e “feiticeiro” que in interlingua tamben serea del mesme radice (le mesme que in portugese, e le mesme que unaltere). Primo io habeva ‘sortilegio’ pro ‘feitiço’ e ‘mago’ pro ‘feiticeiro’, parolas que non satisface ille criterio. Ecce perque postea io me converteva al ‘incantamento’ e ‘incantator’.

(Continuation del texto le 2 de maio 2015)

Le parola portugese “Feitiço” proveni del latin ‘facticĭu’, que significava: imitate, copiate, contrafacte, false, posticie, facticie, spurie, artificial, synthetic. Hinc parolas cognate remote como (in anglese, francese e interlingua): fiction, e in interlingua anque fictive, ficticie, fictional.

Fascinantemente, le portugese ‘feitiço’ es alsi le origine del parolas fetisj (nederlandese), fetiche (francese e interlingua) e fetish (anglese):
“C17: from French fétiche, from Portuguese feitiço (n) sorcery, from adj: artificial, from Latin factīcius made by art, factitious”.

Non ante finalisar mi traduction nederlandese e mesmo lo al interlingua, io discoperiva que ‘virar-se o feitiço contra o feiticeiro’ (variante de ‘voltar-se o feitiço contra o feiticeiro’) in portugese es un expression idiomatic, un expression que non solo ha le significato que seque de su parolas componente, ma un senso que lo supera.

Ex dictionarios e Linguee.com io trahe que isto es specific pro le portugese e non assi existe in italiano, espaniol, francese e anglese, dunque etiam non in interlingua.

Alora le dilemma del traductor es: paraphrasar, describer le idea in altere parolas, ma interea perder le connexion con magia, incantamento, sortilegio e prestigio; o traducer litteralmente, ma utilisar un expression que in le lingua scopo es minus ordinari que in le lingua fonte, assi addente al traduction un elemento non presente in le texto original, e probabilemente alsi non in le intention del scriptor.

Mi decision final esseva optar pro iste ultime solution, con le parolas ‘incantamento’ e ‘incantator’.

In le dictionarios unilingue e multilingue del Porto Editora le expression es traducite assi: