Toch een paar dingetjes

Ideeën 15, tekst 16 augustus 2015

In- en aanleiding

Vergeleken met onderwerp en inhoud van de film zijn ze volkomen onbelangrijk, maar mij vielen een paar dingen op in geprojecteerde teksten en in de ondertiteling, die ik dan toch maar bespreek.

Vreemd eigenlijk, net als meestal lette ik niet speciaal op de ondertitels (ik lees ze wel, vooral uit gemakzucht omdat ik te lui ben de anderstalige tekst te verstaan). En als collega’s, bijvoorbeeld op Facebook, op foute ondertitels wijzen, dan snap ik vaak de fout niet of zelfs het Engels niet. Dan weet ik dus niet alleen niet waarom het fout zou zijn maar ook niet wat het wel moet zijn.

Phone or fun?

Vaak waren de teksten van gezongen liedjes op het projectiescherm zichtbaar. Ditmaal links stond er, in een nummer waarvan ik de titel niet meer weet (tijdens het kijken in het donker geen aantekeningen gemaakt), iets als “over and done” gevolgd door (ook uit mijn hoofd geciteerd) “I don’t wanna wait for the phone”.

Maar dat rijmt toch helemaal niet? Ook niet in het plat Londens, voor zo ver ik weet. Zou het niet eerder ‘fun’ geweest zijn in plaats van “phone”? Dat rijmt wel op “done”.

Eens kijken of ik titel en juiste tekst kan achterhalen. [Na te lang zoeken:] Sorry, ik kan het niet vinden.

Snaarinstrumenten?

In de film is een radio-interview met een Nederlandse diskjockey te horen. Hij meent dat Amy Winehouse bij voorkeur alles live opneemt. Ze beaamt dat, geen nep-blazers op haar platen. Iemand had ooit eens later zonder dat ze het wist “strings” toegevoegd aan een nummer dat ze opgenomen had. Dat wil ze niet, daar is ze tegen. “No strings for me.” (Citaat weer uit mijn herinnering ingetikt, dus mogelijk niet exact.)

In de ondertiteling stond “snaarinstrumenten”. Dat is een beetje vreemd, omdat Amy in het fragment ervoor zichzelf begeleidde met goedgekozen en goed getimede jazzy akkoorden op een Fender-gitaar. (Ik wist trouwens niet dat ze dat ook kon, ik dacht dat ze alleen maar zong en zich altijd liet begeleiden.)

Een gitaar is toch zeker ook een snaarinstrument?

Oplossing: met de “strings” worden strijkinstrumenten bedoeld, strijkers, als in ‘strings ensemble’, strijkorkest. Het was een tijd mode dat overijverige producers die later in een studio lieten opnemen of met een synthesizer namaakten, en ze dan overal achter plakten om een opname ‘vetter’ en voller te maken.

Maar vaak wordt de authenticiteit van een verder live opgenomen muziekstuk (d.w.z. alle musici speelden tijdens de opname tegelijk, zonder overdubben) verknoeid, dat ben ik met Amy eens.

Dit zou een ondertitelaar van een film waarin muziek een grote rol speelt toch moeten weten en begrijpen, vind ik. Niet snaarinstrumenten maar strijkers. Een echte vertaalfout.

Golflijn?

“On the same level”, vertaald als “op dezelfde golflijn”. ‘Golflengte’ moet dat natuurlijk zijn, een beeldspraak uit de radiowereld. Als zender en ontvanger niet op dezelfde golflengte zijn afgestemd (dus ook op dezelfde frequentie), dan is geen communicatie mogelijk.

Bij een golflijn kan ik me weinig voorstellen. Een lijn langs punten met dezelfde waterhoogte langs een golf? Maar hoe is dan de beeldspraak wat betreft communicatie? Wel de link met “level”, niveau, hoogte.

Of heeft de vertaler de uitdrukking met ‘golflengte’ nooit begrepen en er maar iets van gemaakt dat enigszins soortgelijk klinkt?

Of zit er juist een erg slimme woordspeling in de vertaling en is die bijna gelijkluidende variant van de staande Nederlandse uitdrukking expres gebruik omdat die toch de link legt? Misschien, ik weet het niet.

And or held?

Nu weer over de in beeld gebrachte teksten, niet de ondertiteling. In het nummer “Back to black” – ik dacht altijd dat dat erover ging dat ze na een blanke vriend te hebben gehad toch weer de voorkeur gaf aan een zwarte gaf; stupid me! het gaat over een zwarte stemming, verdrietig, depressief! nadat Blake het uitmaakte met Amy en terugging naar zijn vriendin – is meermaals het woord “and” te zien waar ik ‘held’ vermoed en verwacht. Op z’n Londens uitgesproken zonder h.

Deze moet ik toch kunnen checken, omdat ik de titel van het nummer onthouden heb.

Ik heb het mis, dus, het is wel “and”, kijk maar:

“Me and my head high
And my tears dry
Get on without my guy.”

Shade

Deze vond ik bij toeval, zoekend naar iets anders, wel terug: de zinsnede komt uit Tears dry on their own:

“He walks away,
The sun goes down,
He takes the day
But I'm grown,
And in your way,
In this blue shade
My tears dry on their own.”

Dit “blue shade” nu was ondertiteld als “blauwe schakering”. Dat kan het zeker betekenen, denk maar aan “A whiter shade of pale” en “Fifty shades of grey”.

Het normale Engelse woord voor ‘schaduw’ is ‘shadow’, maar ‘shade’ kan ook. Maar dan meer in de zin van waar je in zit, wat boven je hangt, dan bekeken vanuit het obstakel voor het zonlicht dat de schaduw werpt. ‘Sitting in the shade’, zoiets.

Zou hier ‘shade’ dan niet figuurlijk de schaduw van verdriet zijn, van depressie, een donkere wolk? Die die ik zelf in een nooit gepubliceerde tekst wel eens “la grizajn nubojn” hebt genoemd? Passend daarbij is “blue” dan de kleur van “the blues”, de stemming en muzieksoort.

Maar ik zal het wel mis hebben. Collins geeft die betekenis niet. Of het moet zijn “8. (literary) a ghost”. Was Amy Winehouse wel zo literair?

Of is het “7b a subdued or somber feature” of “a facial expression of sadness or displeasure”?

Het meest waarschijnlijk toch: de ondertitelaar had gelijk, en het betekent gewoon “schakering” en dit artikel bewijst punt voor punt steeds meer dat ik gewoon dom ben. En dat is ook wel eens goed.

And?

Ergens tegen het eind van de film werd wat ik verstond als “crack cocaine” ondertiteld als “crack en cocaïne”. Volgens mij is crack een goedkopere en extra verslavende vorm, of wijze van toediening, van cocaïne, die men in het Engels aanduidt door de beide woorden zonder verbinding achter elkaar te zetten. Maar gelukkig heb ik daar geen verstand van. Wikipedia wel.

Afgelopen

Mijn laatste punt staat apart omdat het bij een serie hoort.