Begonnen te schrijven op 5 maart 2010, vanaf 06:30, maar afgeleid geraakt; vanaf 10:45 voortgezet.
Allereerst de uitleg van de titel, dan hebben we dat maar gehad. ‘Werkverminking’ is een samenstelling opgebouwd uit ‘werk’ in de zin van artikel 1 van de Auteurswet 1912 en ‘verminking’ in de zin van artikel 25 lid 1d van diezelfde Auteurswet.
Ik verklaar dit vooraf – geleidelijk of achteraf was spannender geweest – omdat er al voordat dit artikel gepubliceerd werd, een hilarische (vond ik zelf) bevreemding ontstond elders op het internet.
Die bevreemding is het gevolg van mijn onhebbelijke gewoonte om artikelen of delen daarvan al online te zetten terwijl ze nog helemaal niet af zijn. Ik weet dat dat onhandig en onverstandig is, maar mij geeft het een goed gevoel om alvast een titel en een HTML-bestand te hebben – soms ook met een nieuwe directory, of bij een meertalige opzet zelfs wel eens meerdere directories – en alle door mij gewenst geachte verwijzingen, onderling en vanuit menu’s, al op te zetten. Ik wil dat dan ook allemaal online, op de echte server dus, testen, hoewel ik ook over lokale testfaciliteiten beschik. Daarna kan ik me concentreren op dat ene bestand waarin ik het artikel schrijf.
Het is een soort van perfectionisme dat van buitenaf juist klungelig lijkt. Dat moet dan maar. Ik beloof niet dat ik het nooit meer zal doen. Minder vaak misschien wel. En minder extreem.
Nu dan het begin van het artikel zoals het gisteren had zullen beginnen.
Via een blerghje (zo schijnt dat tegenwoordig te heten, maar dat heb ik misschien helemaal verkeerd begrepen) waar ik nog wel eens wat ambivalent tegenover sta, kwam ik terecht op de site onuitstaanbaar.nl en daarvan deze bijdrage van Zwoebe Zwoebstra. Dat bleek een vervolg op deze aanvaring met de internetredactie van het blad Voetbal international (hierna te noemen: VI). Ik lees dat tijdschrift nooit en kom dus ook niet op de site ervan, want ik heb vrijwel niks met voetbal.
Zwoebe Zwoebstra kan – als eerder vermeld – leuk schrijven. Hij heet natuurlijk niet echt Zwoebe. Zijn echte naam was gisteren (5 maart, toen zijn artikel nog niet weggehaald was) nog te lezen op de site van VI, vanwege hun voorwaarden voor ingezonden lezerscolumns:
“Anonieme bijdragen en pseudoniemen worden niet geaccepteerd. Dat geldt ook voor bijdragen die eerder, in welke vorm dan ook, elders zijn gepubliceerd.”
Dat ze anonieme bijdragen niet aanvaarden, kan ik begrijpen. Maar dat pseudoniemen niet mogen, vind ik een beetje raar. Er zijn toch heel veel schrijvers, ook beroemde, die onder pseudoniem schrijven en schreven? Was een aanduiding ‘Echte naam en woonplaats bij de redactie bekend’ niet beter geweest?
Als ik de tweede zin van VI’s voorwaarde goed lees, staat daar dat ze de echte naam van een auteur toch onthullen, ook als die hetzelfde stuk eerder ergens onder pseudoniem plaatste. Waarom? Wat voegt dat toe?
Zwoebe Zwoebstra had zich wat mij betreft net zo goed Zwiebe Zwabstra, Woebe Wiestra of Zwabbe Zwerbstra kunnen noemen. Hint, hint, dit is een verwijzing naar wat verderop nog komt en naar zijn eigen stukje.
Gisteren vond ik mijn voorgenomen naamverhaspeling erg grappig. Nu eigenlijk niet meer. Maar ik noteer die toch maar.
Waar ging nu de aanvaring van Zwoebe Zwoebstra met VI over?
Zwoebe had een stukje op onuitstaanbaar.nl ook ingezonden voor de website van VI. Bij VI waren ze gaan strepen. Zwoebe had het over “zo’n betweterige journalist van Voetbal International”, zodat VI op de site van VI zelf mild bespot werd. De redactie had dat veranderd in “zo’n betweterige journalist”. Ik vind dat flauw en kinderachtig van de redactie. Of zoals Zwoebe het formuleerde: “Gebrek aan zelfspot ook nog dus.”.
Wat erger is: de redactie van VI had ook de verhaspelingen van de naam van de coach van het Nederlands elftal gecorrigeerd.
(Even tussendoor: ik heb dus niks met voetbal, zodat ik geen idee had wie Bert van Marwijk is. Maar internationale toernooien, iets op wereldschaal of Europees, die volg ik om de paar jaar soms wel. Het staat me wel vaag bij dat er dit jaar iets in Zuid-Afrika is. Het schijnt dat voornoemde Bert daar iets mee te maken heeft. Inmiddels maar even nagekeken. Het is zo.)
Zwoebe had de naam Bert van Marwijk eerst geschreven als Bart van Merwijk en later als Mart van Berwijk. Hij had daar een bedoeling mee, de verschrijvingen hadden een functie in het verhaal.
Kennelijk dacht de VI-redactie bij de eerste verhaspeling dat het een simpele tikfout was, en verbeterde die. Maar dan wel fout, dus onzorgvuldig, want ze maakten er Bert van Merwijk van. De tweede keer veranderden ze het naar de correcte naam. De derde keer (toen juist gespeld en ook zo aangeduid) begrepen ze de clou niet en draaiden ze niet de eerdere onterechte ‘correcties’ terug.
Daarop door de auteur gewezen, erkende de redactie niet hun fout om die te herstellen. Nee, ze kwamen aan met vaag geklets over humor. Dat vind ik een ongeloofwaardige uitleg. Ze wilden gewoon hun fout – die op zich helemaal zo erg niet is; kan de beste overkomen – niet erkennen.
Nog erger: Na de openbare klachten van de auteur herstelden ze nog steeds niet hun fout, maar gooiden het kapotgeredigeerde stukje (dat hier stond, ik heb het zelf gezien) gewoon van hun site af. Zie ook deze correspondentie, in het bijzonder de update onderaan.
Ik vind dat onsportief van de internetredactie van VI. Raar, voor een sportblad.
Wat is me nu afvraag: mag een redactie zomaar kladden in een schrijfsel van iemand anders? Hoe ligt dat juridisch?
VI hanteert voorwaarden voor het inzenden van columns. Die staan hier te lezen. Ik citeer:
“Rechten kunnen niet worden ontleend. Inzendingen worden automatisch eigendom van vi.nl”
Dit bevreemdt mij. Ik denk niet dat er zoiets bestaat als het “het eigendom van een inzending”. Er is wel auteursrecht. En dat berust bij de maker, tenzij het wordt overgedragen.
De formulering “rechten ontlenen” lijkt mij de omgekeerde wereld. VI doet alsof de auteur een recht zou willen ontlenen aan eventuele acceptatie en plaatsing van een stukje door VI. In werkelijkheid heeft de auteur die rechten al (namelijk het auteursrecht), en de auteur geeft al dan niet toestemming aan VI tot publicatie op hun site. Misschien draagt de auteur zelfs het auteursrecht aan VI over. Mogelijk is dat wat VI bedoelt met “worden automatisch eigendom”.
Maar het staat er niet. Mijn indruk is dat deze voorwaarden niet zijn opgesteld in samenspraak met een jurist en ook helemaal niet rechtsgeldig zijn. Maar ik ben geen jurist, alleen een belangstellende leek. Dus misschien zie ik het helemaal verkeerd.
Stel nu eens dat de auteursrechten wel zijn overgedragen. Geeft dat de redactie het recht om in de tekst te gaan strepen en kladden?
In de wet staat:
Artikel 25
1 De maker van een werk heeft, zelfs nadat hij zijn auteursrecht heeft overgedragen, de volgende rechten:
[...]
c het recht zich te verzetten tegen elke andere wijziging in het werk,
tenzij deze wijziging van zodanige aard is, dat het verzet zou zijn
in strijd met de redelijkheid;
d het recht zich te verzetten tegen elke misvorming, verminking
of andere aantasting van het werk, welke nadeel zou kunnen
toebrengen aan de eer of de naam van de maker of aan zijn waarde
in deze hoedanigheid.
Zich verzetten tegen het verbeteren van een spel- of typefout lijkt mij onredelijk. Maar de naamsverhaspelingen in Zwoebes column waren, zoals hij heeft uitgelegd, geen typefouten maar bewuste keuzes om een bepaald effect te bereiken. Dan is verzet niet onredelijk, vind ik.
Men zou zelfs kunnen stellen dat het aantasten van de clou, de pointe, van een stukje een verminking is. Ook zou dit de naam van de maker of de waarde van de maker als maker kunnen aantasten, want door de verminking lijkt Zwoebe minder grappig te kunnen schrijven dan hij kan.
Omdat ze de situatie verkeerd begrepen, dacht de VI-redactie dat ze redelijkerwijs wel mochten corrigeren. Na de uitleg hadden ze naar mijn mening moeten inzien dat ze – ook juridisch – fout zaten en heel eenvoudig hun fout moeten herstellen, door het stukje op hun eigen site terug te brengen in zijn oorspronkelijke staat.
De handelwijze van de internetredactie – smoesjes en uiteindelijk verwijderen – maakt op mij geen professionele indruk.
Zwoebe gaf op 5 maart 2010 om 00:39 in een reactie op mijn reacties al te kennen:
“Bedankt voor de moeite, maar vooralsnog was ik niet van plan deze zaak uit te gaan vechten in de rechtszaal. Ik heb m’n toga net aan het Leger des Heils gegeven. Zul je altijd zien.”
Lijkt me heel verstandig. Het is de moeite niet waard, het gaat eigenlijk nergens over en zelfs als je wint, kost het je misschien wel geld.
Bovendien heeft VI het kapotgeredigeerde stuk verwijderd, waarmee de kous af is.
Toch vond ik het interessant om me dit eens allemaal af te vragen. Dat heb ik nu gedaan. Dank voor uw aandacht.
Zie ook Iusmentis.
31 mei 2010: Nogmaals Zwoebe