Ik begin met de aanbeveling van een stuk (mirror) van Maurice de Hond. Hier staan erg goede dingen in, iedereen zou hier eens goed over na moeten denken.
Mijn commentaar op het zevende punt dat Maurice noemt, over de uitspraken van prof. Van Mourik in het tv-programma Netwerk van 13 november 2006:
Van Mourik vindt het vreemd dat Louwes, bij de door de weduwe gewenste wijziging van het testament, alleen een bewindvoerder of stichtingsvoorzitter wilde laten vastleggen, en geen andere bestuursleden zoals een penningmeester en secretaris. Van Mourik daarbij echter vanuit de wetenschap achteraf, die wij nu allemaal hebben, dat mevrouw Wittenberg enige tijd na het wijzigen van dat testament zou overlijden, d.w.z. vermoord zou worden. Op dat moment zelf was dat echter nog niet bekend! Vanuit de situatie en kennis van toen was het benoemen van andere bestuursleden helemaal niet logisch. De stichting zou namelijk pas na het overlijden van mevr. Wittenberg worden opgericht, en niet meteen bij het wijzigen van het testament.
De enige die wel vanuit de beleving van toen redeneert, is Louwes zelf, en juist dat is een sterke aanwijzing dat hij helemaal geen snode plannen had!
Hier (mirror) zegt Louwes al in ander verband:
Aan de andere kant was zij pas 59 jaar en ik meende dat haar moeder al in de negentig was.
In een reactie (mirror) op de Netwerk-uitzending schrijft Louwes vanuit de gevangenis (mirror) (mirror):Tevens merk ik op dat ik er de logica niet van inzie om voorafgaand een penningmeester en secretaris te vermelden. Stel dat mevrouw Wittenberg 90 jaar zou zijn geworden, dan is het nog maar de vraag wie over 31 jaar dergelijke functies zullen kunnen gaan vervullen.
Buiten Louwes kijkt bijna niemand er zo tegenaan, en dat is ook wel begrijpelijk, want het is heel moeilijk om de kennis die je inmiddels nou eenmaal hebt, niet bij je beoordeling van de werkelijkheid te betrekken. Maar als je, zoals Louwes, achteraf vertelt hoe je indertijd zelf redeneerde, dan is die kennis meestal wel uitgeschakeld.
Een ander voorbeeld van dit verschijnsel: ik zag laatst een deel van de laatste aflevering van de EO-serie over de vroegere koningin Juliana. De tijd van handeling was kort voor en na de geboorte van prinses Beatrix, dus rond 1938. Er was soms een wat bedrukte stemming, en ik dacht "heel begrijpelijk, want niet lang daarna zou Nederland bezet worden". Maar dat wisten ze toen natuurlijk helemaal niet! Ze konden het zien aankomen gezien de politieke ontwikkelingen, maar ze wisten het niet. Het is achteraf heel moeilijk om je in te leven in hun beleving van de werkelijkheid toen, omdat nu eenmaal iedereen nu weet dat de Tweede Wereldoorlog er geweest is en dat Nederland toen door de Duitsers bezet was.
Zo heb ik ook wel eens gedacht dat mensen in 1943 of 1944 misschien hoop of moed putten uit het feit dat dan wel niet het ergste voorbij was, maar dat de bezetting wel zijn langste tijd gehad had. Maar ook dat is natuurlijk onzin: op dat moment wist niemand dat Nederland 5 jaar bezet zou zijn. Ze konden het hopen, ze konden het vermoeden, maar weten konden ze het niet.
Zo lijkt het me voor een rechter, voor politiemensen bij een verhoor, en voor een advocaat die vertrouwelijk overlegt met zijn verdachte cliënt, om op grond van diens uitspraken een verdedigingsstrategie uit te stippelen, heel moeilijk om die achterafkennis steeds bewust te blijven uitschakelen.
Maurice de Hond wijst (mirror) daar aan het eind van zijn artikel terecht ook op.
Naschrift 25 december 2006:
Dit artikel
(mirror)
in verband met het optreden van Van Mourik in Netwerk is ook wel
boeiend.
Links:
De valkuilen van ons denken
Naschrift 23 april 2009:
Zie ook het boek uit 2008 van prof. Ton Derksen, getiteld “Het O.M. in de fout” (ISBN 9789085711704). In deel III, “Waar komen de fouten vandaan?”, op blzn. 139 t/m 159 beschrijft Derksen zeer veel van dit soort mechanismen in het menselijk denken.
Ik vond het een echte eye-opener. Ik herkende veel van het beschrevene, bij het OM, bij medestanders zowel als tegenstanders in allerlei discussies die ik in de loop der jaren volgde of waar ik aan meedeed, en ook zeker bij mezelf.
Onmisbaar leesvoer voor iedereen die hoopt dat hij zelf zoveel mogelijk objectief blijft denken. Dat is namelijk moeilijker dan we allemaal steeds weer denken, omdat het ten dele tegen onze natuur ingaat.
© 2006 R. Harmsen