Idee: 30 april, tekst:
Twee citaten van twee sites die gewoonlijk diametraal tegenover elkaar staan, maar toch in hun houding tegenover het Nederlandse koningshuis sterk verwant zijn:
Klokkenluideronline.nl van Micha Kat op 27 april 2011:
“Nog enkele dagen tot K-dag en de messen worden geslepen.”
Stommeling Jones van Opinieleiders.nl op 30 april 2011:
“‘Koningin’ Beatrix, dat even nutteloze als volkomen overbodige oude zeikwijf, viert vandaag met haar familie de verjaardag van haar helaas te laat overleden moeder. Die bolle watermanager en zijn Argentijnse goudzoekster gaan mee, dus als er dit jaar een gek is die wél kan mikken, valt er vandaag toch nog iets te vieren.”
Ik vind beide uitingen verwerpelijk.
Die van Micha Kat kan worden gelezen als een bedreiging of oproep tot geweld. Zoals ik eerder al schreef stelt Micha Kat soms wel vreedzaam en geweldloos te zijn. Maar hij schrijft steeds vaker dingen die daar twijfel aan wekken en het is ook de vraag of zijn niet altijd even intelligente volgelingen zijn bedoelingen wel goed inschatten. Iemand zou zomaar eens de daad bij het woord kunnen voegen.
Inmiddels weten we dat de zonnige Koninginnedag 2011noot 1 gelukkig zonder incidenten verlopen is.
Dan de opinieleiders. Dat is een collectief van alter-ego’snoot 2 waarachter ik maar één persoon vermoed. Maar dat maakt verder niet uit. De naam van de zogenaamde auteur van het hier beschouwde stukje, Stommeling Jones, is vast een pseudoniem.
Ik maak bezwaar tegen de beledigende formuleringen zoals “dat [...] oude zeikwijf”, “bolle” en “goudzoekster”. Ook al ben je met iemand niet eens, vind je iemand niet goed functioneren of vind je iemands functie overbodig, dan nog hoef je dat niet op zo’n onbeschofte manier naar voren brengen.
Ook het zich verheugen over iemands dood, wat hier bij goed lezen wel degelijk blijkt te gebeuren (“haar helaas te laat overleden moeder”), vind ik verwerpelijk en ongepast. Zelfs het omkomen van Usaama bin Laadin (أسامة بن لادن) heeft iets tragisch, ook al is het waarschijnlijk zijn verdiende loon, gezien de aanslagen waarvoor hij in niet met volledige zekerheid aan hem toegeschreven videoboodschappen zelf de verantwoordelijkheid heeft opgeëist, hoewel zijn schuld niet door een onafhankelijke rechter bewezen is verklaard. noot 3
Een deel van het citaat uit het stukje nog een keer:
“[...] dus als er dit jaar een gek is die wél kan mikken, valt er vandaag toch nog iets te vieren.”
Hiermee doelt de auteur ongetwijfeld op de zogenoemde waxinelichthouderwerper Erwin L., die op Prinsjesdag 2010 (ook weer met een hoofdletter!) een glazen voorwerp naar de gouden koets wierp en daarbij bijna het hoofd van een lakei geraakt schijnt te hebben.
Het kan zijn dat deze persoon al veel te lang in voorarrest zit gezien ernst en gevolgen (geen!) van de daad. Maar dat is een andere discussie.
Op de site klokkenluideronline.nl wordt deze persoon als een soort vrijheidsstrijder, als een held gezien. Bij opinieleiders.nl wordt zijn daad goedgepraat en worden anderen aangemoedigd iets soortgelijks te proberen. Ik vind dat oproepen tot geweld en het propageren van een anarchistische levenshouding. Daar ben ik tegen, ik ben democraat.
Ik vind de overerfbaarheid van functies, en daarmee ook het overerfbaar koningschap, niet meer van deze tijd. Mensen moeten solliciteren, en benoemd of verkozen worden op basis van geschiktheid.
Maar of ik op grond daarvan vind dat Nederland een republiek moet worden, dus dat het koningschap moeten worden afgeschaft, dat weet ik nog zo net niet.
Hoe dan ook, als dat gebeurt, dan via een grondwetswijziging, volgens de procedures die die wet zelf daarvoor beschrijft. Want zoals ik al zei: ik ben democraat.
Waarom zou ik eventueel het koningschap met erfopvolging willen handhaven terwijl ik tegen het erven van functies ben? Daarvoor moeten we kijken naar hoe het presidentschap van een republiek kan worden ingevuld.
Er zijn landen met een president met veel politieke macht. Voorbeelden zijn: de Verenigde Staten van Amerika, de Russische Federatie en Frankrijk.
Er zijn ook landen waar de politieke macht vrijwel geheel berust bij de minister-president en de ministers, terwijl het staatshoofd, de president van de republiek, zich niet of vrijwel niet met de politiek bemoeit. Voorbeelden zijn: Duitsland, Portugal, Italië en Israël.
In die landen is het staatshoofd een gekozen president. Maar gezien de geringe macht en beperkte politieke rol van zo’n president, vraag ik me af of die verkiezingen wel zoveel zin hebben.
Presidenten van dit type komen wel politiek in actie als de regering uiteenvalt of niet meer het vertrouwen van het parlement heeft. De president schrijft dan gewoonlijk nieuwe verkiezingen uit en organiseert daarna de vorming van een nieuwe regering.
In veel monarchieën gaat het ongeveer net zo toe, alleen wordt de rol van de president dan gespeeld door de koning of koningin. Voorbeelden zijn: België, Nederland en het Verenigd Koninkrijk (hoewel dat laatste land geloof ik geen constitutie heeft; details verschillen maar het gaat nu om de grote lijnen).
Ik vind die politieke rol van een verder niet-politiek staatshoofd (president of koning(in)) nog steeds tamelijk beperkt. In Nederland is de koningin officieel hoofd van de regering. In artikel 42 van de Nederlandse Grondwet staat:
De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers.
De Koning is onschendbaar; de ministers zijn verantwoordelijk.
Als de ministers het onderling niet meer eens kunnen worden, of ze hebben niet meer de steun van het parlement, dan moeten ze eigenlijk aftreden. In principe zou dan de koningin alleen overblijven als regering. Omdat ze niet zelf rechtstreeks regeert (“de ministers zijn verantwoordelijk”), aanvaardt ze niet onmiddellijk het ontslag van de ministers. De ministers blijven aan met een demissionaire status, ze behartigen de lopende zaken.
Ondertussen spant het staatshoofd zich in, meestal na nieuwe verkiezingen, om te bereiken dat er een nieuwe regering komt, die weer de steun van het parlement heeft. Wie moet dat anders doen als zij het niet doet?
De hele gang van zaken is wel logisch. De koningin is deel van de regering maar regeert niet zelf, dat doen de ministers. Als die ministers ontslagen willen worden of zouden moeten worden, dan moeten er nieuwe komen. Dat moet de koningin als enig overgebleven lid van de regering, als stabiele factor, a-politiek, dan doen. Logisch.
Je kunt ook afspreken dat iemand anders het doet. Bijvoorbeeld de voorzitter van (een Kamer van) het parlement. Of het kan ook een president zijn naar Portugees/Duits/Israëlisch model. Veel maakt dat mijns inziens in de praktijk niet uit.
De te vormen nieuwe regering moet de steun van het parlement hebben. Vaak is er dan niet veel keus, maar weinig combinaties van partijen geven een meerderheid. De politieke sturing die het staatshoofd bij de regeringsvorming kan uitoefenen is daardoor maar heel gering. Daarom vind ik het ook niet zo belangrijk of dat staatshoofd een gekozen president is of een erfelijk opgevolgde koning of koningin.
Als gezegd, meestal zijn er bij de regeringsvorming in Nederland maar weinig mogelijkheden. Misschien wel te weinig. Wellicht moesten we zorgen dat dat er meer worden. Maar dat is een andere discussie, waar ik vorig jaar een aanzet toe gaf.
In Nederland is het koningschap in feite een erfelijk presidentschap naar Portugees/Duits/Israëlisch model. Daarom is er weinig tegen.
Beatrix mag blijven en Willem-Alexander mag haar te zijner tijd opvolgen.
Een puur ceremonieel koningschap voegt ook niets wezenlijks toe en een verandering in die richting vind ik daarom ongewenst.
Voor de noten zie dit aparte document.
Copyright © 2011 R. Harmsen, all rights reserved.
Auteursrecht © 2011, R. Harmsen, alle rechten voorbehouden.