Noten bij: Erfelijk presidentschap

Noot 1:

Volgens de Woordenlijst der Nederlandse taal moet Koninginnedag met een hoofdletter. Waarom eigenlijk?

Goed, je moet ergens vanuit gaan. Ik probeer volgens de officiële regels te spellen, ook al ben ik het niet met alles eens.

Om mijn eigen vraag te beantwoorden: omdat dat zo besloten is. Zie de Leidraad 16.4 benamingen van historische en terugkerende periodes.

Geheel in de stijl van de Nederlandse spellingsregels, die naar mijn smaak vol met inconsistenties zitten, beginnen volgens regel 16.K woorden waarmee we een “historische periode benoemen of waarmee we de tijd indelen” met een kleine letter, maar “een feestdag of een historische gebeurtenis benoemen” krijgt wel een hoofdletter.

Dat levert dan bijvoorbeeld op: Prinsjesdag, ramadan, Pesach, Pasen, Chanoeka, Suikerfeest, middeleeuwen, Anjerrevolutie, oktobermaand en Oktoberrevolutie.

Ik vind het maar een rommeltje allemaal.

Noot 2:

Volgens de dikke driedelige Van Dale 13 betekent ‘alter ego’:
“persoon die iem. in alles bijstaat of vervangt, onafscheidelijk metgezel (in ’t bijzonder echtgenoot of echtgenote)”.
Dat is niet wat ik bedoelde. Ik gebruikte deze uitdrukking dus verkeerd en spelde het woord ook nog verkeerd, namelijk met een koppelteken terwijl het twee losse woorden moeten zijn.

Wat ik wel bedoelde zijn heteroniemen zoals Alberto Caeiro, Ricardo Reis, Álvaro de Campos en Bernardo Soares dat waren van Fernando Pessoa. Hoe heet dat dan in het Nederlands? Heteroniemen denk ik, het woord dat ik zelf net al gebruikte.

Ik maakte die fout al vaak eerder, bijv. in usenet-nieuwgroep nl.taal en ik blijk niet de enige. (Naschrift 23-11-2012: zie ook Peter Breedveld.)

Er stond me bij dat ik aldaar al eens scherp terecht ben gewezen (ik herinner me ook door wie, maar zij wil vast niet dat ik dat hier vermeld) over mijn verkeerde gebruik van ‘alter ego’, maar dat ik daar toen geen aandacht aan geschonken heb.

Bij het zoeken daarnaar vond ik wel dit
(message-id: <1171126292.759219.7280@j27g2000cwj.googlegroups.com>).

Maar daar trof het verwijt iemand anders en werd het ook gemaakt door iemand anders dan ik me herinner.

Nou ja, laat dan ook maar.

Noot 2a:

(Tussenschrift 14 februari 2015)

Frits Spits gebruikte het woord ‘alter ego’ zojuist in het programma De taalstaat ook ‘verkeerd’. Hier na te luisteren, ongeveer tien minuten voor het eind van het uur.

‘Verkeerd’ voor zo ver het echt verkeerd is. Wel in de zin van ‘die betekenis staat niet in Van Dale 13’. Misschien al wel in VD14, die heb ik zelf niet, en er komt binnenkort een 15e editie uit, las ik laatst.

Het gebruik van ‘alter ego’ in de betekenis ‘heteroniem’ lijkt nu zo frequent dat het misschien maar erkend moet worden als taalrealiteit, als een geleidelijk verschoven woordbetekenis. Zulke dingen gebeuren nou eenmaal in de geschiedenis van een taal, of we het leuk vinden of niet.

Naschrift bij dit tussenschrift: nauwkeuriger gegevens voor het naluisteren: het item begint binnen uur elf op tijdstip 46^m18^s, na een liedje van Yentl. Te gast is de mij tot vandaag onbekende Brabantse buutredner (ofwel tonprater, weer een woord geleerd) Andy Marcelissen. Best een grappige man eigenlijk, vind ik als Bovenmoerdijker die helemaal niets met carnaval heeft.

Het gewraakte (nou ja, dat klink weer zo dramatisch, zo bedoel ik het niet) gebruik van “alter ego” is te horen op tijdstip 49^m36^s.

== Einde tussengevoegde tekst van 14 februari 2015, verder weer van 3 mei 2011. ==

Noot 3:

Daarmee vergelijk ik natuurlijk niet de vroegere Nederlandse koningin Juliana met terrorist Usaama bin Laadin. Althans ik doe dat niet in betekenis 2 die de dikke driedelige Van Dale (mijn versie is de papieren 13) noemt van het werkwoord ‘vergelijken’: “door middel van het genoemde beeld uitdrukken, toelichten, voorstellen”.

Wat ik wel doe is hun beider dood en wat je daarbij zou kunnen of mogen voelen of zeggen vergelijken in betekenis 1, namelijk “naast elkaar stellen, in verband met elkaar beschouwen om overeenstemming of verschil vast te stellen [...]”.

Die twee betekenissen van het woord ‘vergelijken’ worden nogal eens door elkaar gehaald, met als gevolg dat mensen zich onnodig boos maken over wat ze menen dat anderen bedoelen te zeggen.

Het betekenisverschil strekt zich ook uit tot het woord ‘vergelijkbaar’.