Idee 24 februari 2012, tekst precies en de zondag daarna.
Steeds weer als ik het probeer, verbaas ik me erover dat ik, met mijn inmiddels redelijke, maar toch echt niet geweldige kennis van modern Portugees, teksten van honderden jaren terug ook met niet eens zo veel moeite kan lezen.
Het scheelt waarschijnlijk dat de boeken waar ik wel eens stukjes uit lees, niet met literaire pretenties zijn geschreven. Eerder willen de schrijvers wat ideeën en feiten overbrengen, in niet al te ingewikkelde taal.
Maar het blijft toch fascinerend dat ik bijvoorbeeld Barreto 1671 (341 jaar oud) en Leão 1576 (436 jaar oud) nog steeds als min of meer toegankelijk ervaar.
Oliveira 1536 vind ik wel veel moeilijker, maar dat komt doordat ik daarbij niet alleen door de andere spellingsgewoonten heen moet kijken (dát valt me niet zo zwaar) maar ook nog een type drukletters moet lezen dat ik nauwelijks ken. Als ik me daarmee vertrouwd maakte, of een versie zou zoeken in een moderner lettertype, kon ik het waarschijnlijk ook gewoon lezen.
Voor een vier jaar jonger boek, De Barros 1540, maar liefst 472 jaar geleden geschreven, geldt dat in elk geval wel. Hieronder een kleine demonstratie – waarbij ik toegeef dat ik niet een willekeurige zin heb genomen, maar gezocht heb naar een beetje een ‘leuk’ stukje. Bovendien: de twee zinnen die erna komen, die snap ik niet in alle opzichten, dus die laat ik tactisch onbesproken. Niet helemaal eerlijk. Maar toch, van pagina 12 in de PDF:
Nesta terçeira párte da nóßa Grã- mática que ę da diçam , a que os latinos chamam , Ethimologia , que quęr dizer naçimẽto da diçã : ʃe quiʃęßemos buʃcar o fundamento e raiz donde ueęram os nóʃʃos uocábulos , ʃeria ir buʃcar as fõtes do Nilo.
Tegenwoordig geven computers standaard erg goede ondersteuning voor allerlei bijzondere tekens en andere alfabetten dan het Latijnse. Maar toch geef ik hieronder een vereenvoudigde versie van het bovenstaande, waarin ik uitsluitend tekens uit de tekenset ISO-8859-1 gebruik. Hierdoor is ook op computers met beperkte hardware- en softwareondersteuning hopelijk goed te zien wat er oorspronkelijk stond:
Nesta terçeira párte da nóßa Grã- mática que é da diçam , a que os latinos chamam , Ethimologia , que quér dizer naçime~to da diçã : se quiséßemos buscar o fundamento e raiz donde ueéram os nóssos uocábulos , seria ir buscar as fõtes do Nilo.
Nu dezelfde zin omgezet in moderne Portugese spelling, om precies te zijn die van Portugal, van ca. 2010, nog van vóór de hervorming volgens het akkoord van 1990, want daar doe ik niet aan – ik zie weliswaar in dat het voordelen heeft één gemeenschappelijke spelling te hebben voor alle Portugeestalige landen, maar dat is niet mijn probleem.
Nesta terceira parte da nossa gramática que é da dicção, a que os latinos chamam etimologia, que quer dizer nascimento da dicção, se quiséssemos buscar o fundamento e raiz donde vieram os nóssos vocábulos, seria ir buscar as fontes do Nilo.
Eerst erg letterlijk, in lelijk Nederlands:
In dit derde deel van onze grammatica dat is van de dictie, dat wat de Latijnen noemen etymologie, dat wil zeggen de geboorte van de woorden, indien we zouden willen zoeken het fundament en de wortel vanwaar kwamen onze woorden, het zou zijn gaan zoeken de bronnen van de Nijl.
Dan wat bijgeschaafd:
In dit derde deel van onze grammatica, dat gaat over de woorden, dat wat in het Latijn etymologie genoemd wordt, dat wil zeggen de geboorte van de woorden, is het zo dat als we het fundament en de wortel zouden willen vinden waar ons vocabulaire vandaan komt, het was als het zoeken naar de bronnen van de Nijl.
Naar deel 2a.
Of sla wat details over en ga meteen door naar deel 4, dat kan ook.