In een niet-openbare bron zag ik laatst een voorbeeld dat ook weer geschikt is voor bespreking in mijn langlopende serie ‘Toegestaan is’ of ‘is toegestaan’. Ik citeer niet letterlijk, maar verander de bewoordingen en het onderwerp een beetje. Voor het te bespreken taalverschijnsel maakt dat geen verschil.
Er stond in het Engels iets als:
‘If the hose is damaged,
it must be replaced.’
Een vertaalvoorstel dat ergens vandaan kwam luidde:
‘Als de slang is beschadigd,
moet die worden vervangen.’
Volgens mij is dat fout, het moet zijn en kan alleen
maar zijn:
‘Als de slang beschadigd is,
moet die worden vervangen’
Met de volgorde ‘is beschadigd’ staat er namelijk (als je het heel letterlijk neemt, bijna autistisch, wat – dat begrijp ik ook wel – in de praktijk natuurlijk niemand doet) iets dat niet bedoeld is en dat zelfs ronduit gevaarlijk is.
De volgorde ‘is beschadigd’ is alleen mogelijk als je ‘beschadigd’ leest als voltooid deelwoord en niet als bijvoeglijk naamwoord. Bij de andere volgorde (‘beschadigd is’) is zowel de werkwoordelijke interpretatie (handeling, gebeurtenis) als de bijvoeglijke (toestand, situatie) mogelijk.
De letterlijke betekenis van de m.i. fout vertaalde zin is dus: je komt op het werk en ziet dat die slang kapot is. De slang is beschadigd. Als je nu weet hoe dat gekomen, wie of wat het beschadigen gedaan heeft, als je dus weet hebt van de handeling of gebeurtenis van het beschadigen; DAN moet je de slang vervangen.
Zou het echter zo zijn dat je niks weet over de achtergronden, je ziet dat die slang kapot is, maar je hebt geen idee of dat al een uur zo is of een week of jaren, je weet ook niet wie er eerder mee gewerkt heeft die er eventueel bij was toen het probleem ontstond; in dat geval hoef je – strikt letterlijk genomen – de slang NIET te vervangen.
Want het criterium dat in de tekst staat, is niet de toestand, maar de handeling. Heb je de handeling niet geconstateerd, dan hoef je niet te reageren.
Uiteraard is dat in werkelijkheid niet de bedoeling. Vervangen is nodig voor de veiligheid, want uit een kapotte slang kan vloeistof spuiten die letsel kan veroorzaken, of, minder erg, er kan lekkage optreden, enz. enz. Voor de veiligheid is de toestand van de slang bepalend.
Hoe die toestand ontstaan is kan eventueel van belang in verband met bevoegdheden, verantwoordelijkheden, aansprakelijkheid, verzekeringen. Maar voor de veiligheid doet dat er niet toe.
Daarom is de enige juiste en veilige volgorde hier: ‘beschadigd is’.
PS. In het Engels speelt dit probleem niet, omdat dat geen inversie in bijzinnen meer heeft. Were that the case, you could differentiate the meaning in English too!
Copyright © 2012 R. Harmsen. Alle rechten voorbehouden, all rights reserved.