Le 23–
Multe linguas indica le dies del septimana con nomines de corpores celestial, e de deos pagan, i.e. de ante le ascension del religiones monotheistic. Io prende mi proprie lingua como exemplo: dominica e lunedi in nederlandese es ‘zondag’ e ‘maandag’, le dies del sol e del luna. Pois seque ‘dinsdag’, nominate secun le deo germanic del justitia, Thingsus, Þingsus, Tiw o Týr.
‘Woensdag’ proveni del protogermanico del west ‘*Wōdanas dag’, le die del deo supreme Wodan, qui es appellate Odin in le linguas nordic.
In ‘donderdag’ nos vide le memoria de ‘*Þunras dag’, le die del deo del tonitro, Thor, ‘*Þunraz’ in protogermanic. E in ‘vrijdag’ resona ‘*Frījā dag’, le die del uxor de Wodan, del dea del amor.
In ‘zaterdag’ finalmente se trova un elemento que proveni del latino ‘Sāturnus’, le deo roman del fertilitate e agricultura, que es etiam le nomine del planeta secunde in grandor de nostre systema solar.
In linguas romance appare plus planetas, e deos e un dea roman: ‘Mārs’, le deo del guerra, in martedi; ‘Mercurius’, le deo del celeritate e commercio, in mercuridi. ‘Iuppiter’ o ‘Iūpiter’, scribite plus modernemente como Jupiter, era le deo principal del pantheon roman. Le genitivo es Iovis, como in ‘diēs Iovis’, le die de Jupiter, jovedi.
Venerdi es le interlingua pro le latino ‘diēs Veneris’, le die de ‘Venus’, le dea del amor e beltate.
In le annos septanta del previe seculo io essayava apprender primo espaniol, pois anque esperanto e portugese. Satis confundente. Io me memora mi surprisa al apprender que in portugese post ‘domingo’, le die del Senior, on non nomina, sed numera le dies. Lunedi es le secunde feria, olim die de festa o mercato, pois simplemente die. Assi secunde feria, ‘segunda feira’.
Le lista continua con ‘terça feira’, ‘quarta feira’, ‘quinta feira’, e finalmente pro le venerdi: ‘sexta feira’. Pronunciation in le centro de Portugal: /ˌsɐjʃ.tɐˈfɐj.ɾɐ/, o como io prefere scriber lo, con le phonemas vocal melio distribuite: /ˌsɜjʃ.tɜˈfɜj.ɾɜ/.
Non longe depost io sapeva que anque altere linguas ha un tal systema de numeration del dies del septimana. Greco, arabe, russo? Si, e hodie io sape que con le exception del russo illos anque numera in le mesme maniera que le portugese, considerante le dominica le prime die del septimana, non le lunedi.
Le hebree es ancora un tal lingua que numera le dies. Illo appella le dominica litteralmente le ‘prime die’, יוֹם רִאשׁוֹן, yom rishon. Anque in arabe: يوم الأحد (yawm al-ʔaḥad), ‘die un’ o ‘prime die’.
Yawm jumʕa non significa ‘sexte die’ ma ‘die de reunion’, o ‘de assemblea’.
Le greco, como le linguas romance, appella le dominica ‘die del Senior’, nam Κυριακή, del ancian greco ἡ Κυριακὴ ἡμέρα. E Παρασκευή non significa sexte, ma preparation, nam pro le sabbato.
| lingua | lunedi | martedi | mercuridi | jovedi | venerdi |
|---|---|---|---|---|---|
| 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | |
| portugese | segunda feira | terça feira | quarta feira | quinta feira | sexta feira |
| greco | Δευτέρα | Τρίτη | Τετάρτη | Πέμπτη | Παρασκευή |
| arabe | يوم الاثنين (yawm al-iṯnayn) | يوم الثلاثاء (yawm aṯ-ṯalāṯāʔ) | يوم الأربعاء (yawm al-ʔarbiʕāʔ) | يوم الخميس (yawm al-ḵamīs) | يوم الجمعة (yawm al-jumʕa) |
| hebree | יוֹם שֵׁנִי (yom shení) |
יוֹם שְׁלִישִׁי (yom sh'lishí) | יוֹם רְבִיעִי (yom r'vi'í) |
יוֹם חֲמִישִׁי (yom khamishí) | יוֹם שִׁישִּׁי (yom shishí) |
Le russo e altere linguas slave anque numera le dies, ma in un maniera plus christian, o plus moderne e secular: le dominica es considerate le die final del septimana, le jorno de reposo, post le qual comencia le septimana de labor, in le qual le lunedi es le prime die, non le secunde como in le systema anteriormente tractate.
Le contar comencia con le secunde die, le martedi, e le lunedi es indicate con parolas que significa ‘illo post dominica’, e.g. in russo понеде́льник, con le structura по-неде́ль-ник, in le qual ‘по’ es ‘post’.
In hungaro le dominica es ‘vasárnap’, de ‘vásár’, mercato (compara le ‘feira’ del portugese), e ‘nap’, ‘die’. ‘Vásár’ proveni del iranian antique, e es cognate con ‘bazar’.
Le lingua hungare appella le lunedi ‘hétfő’, in le qual ‘hét’ es le septimana e ‘fő’ significa ‘capite’. Le martedi es ‘kedd’, de ‘két’, duo, e un suffixo ‘-ed’ que forma ordinales de cardinales. Le altere nomines del dies es imprestate de linguas slave, ergo ultimemente numeros ordinal, contante le martedi como le secunde.
In linguas slave, среда, środa etc. non significa tertie, ma medie. Confere in germano ‘Mittwoch’, ‘Mitt-woch’, con le mesme significato. Dunque le germano, disparemente que le anglese (Wednesday) e le nederlandese (woensdag), non usa le nomine del deo principal germanic Wodan in iste nomine de die.
| lingua | lunedi | martedi | mercuridi | jovedi | venerdi |
|---|---|---|---|---|---|
| +1 | 2 | medie | 4 | 5 | |
| russo | понедельник (ponedélʹnik) | вторник (vtórnik) | среда (sredá) | четверг (četvérg) | пятница (pjátnica) |
| polonese | poniedziałek | wtorek | środa | czwartek | piątek |
| croate | ponedeljak / ponedjeljak | utorak | sreda / srijeda | četvrtak | petak |
| bulgaro | понеделник (ponedélnik) | вторник (vtórnik) | сряда (srjáda) | четвъртък (četvắrtăk) | петък (pétăk) |
| hungaro | hétfő | kedd | szerda | csütörtök | péntek |
Linguas es differente e similar.
Helmut Richter ha scribite super le thema quanto a swahili, e ille anque mentionava fimmtudagur in islandic. Interessante. Scribite in germano. Trovate via le gruppo Usenet sci.lang.
Derecto de autor © 2025, R. Harmsen, tote derectos de copia reservate, all rights reserved.