Le quatro viages

Introduction

Marcus Scriptor es le nomine de pluma de un poeta e scriptor bastante productive, qui scribe primarimente in interlingua. Ille ha su proprie blog, Poemas e pensatas.

Durante le recente Incontro Nordic de interlingua, como de costume ille recitava ex su obra. Un del poemas esseva Quatro viages. Ille contava que ille seque le curso Duolingo de yiddish, e ha traducite su proprie poema in iste lingua. Le version in yiddish ille tamben declamava.

Ambe versiones me placeva. Post mi suggestion Marcus publicava anque su traduction.

(Cetero il ha un altere poema de Marcus Scriptor con un connexion al yiddish: Le bove mute, super le assi appellate shtumer alef.)

Ora io republica, con le permission del autor, original e traduction. Io ha essayate consistentemente sequer le orthographia del YIVO, anque pro le translitteration in scriptura latin que io ha addite.

Meliorationes posterior

Rayzes o nesiyes?

Initialmente le parola “viage” esseva traducite con le parola yiddish de origine germanic rayze. Isto es possibile e correcte. Le plural es rayzes, רײַזעס, con un suffixo plural -s, que es remarcabile, proque le parolas cognate in nederlandese (de reis, de reizen) e germano (die Reise, die Reisen) ha plurales in -n, como quasi tote le parolas feminin con etymologias germanic.

Ma yiddish non es un variante del germano, como a vices alcunes pensa. Yiddish es un lingua que habe su proprie origines, historia, vocabulario, e grammatica. Yiddish ja existeva como un lingua scribite quando le alte germano ancora esseva un gruppo de dialectos, sin un lingua standard scribite.

Le plural yiddish in -s es in le dictionario de Refoyl (Raphael A. Finkel), e esseva confirmate in le gruppo de Facebook Learn Yiddish. De illac veniva le indication a un altere parola pro “viage”, de origine hebree: נסיעה (pronunciate nesiye in yiddish), con le plural נסיעות (nesiyes).

Marcus Scriptor prefere iste parola, e io anque lo trova belle. Ergo io ha facite le substitution hic in le pagina web.

Keyn in duo sensos

Il habeva un dubita quanto al maniera de tractar le quatro rhumbos. E.g. in anglese on pote dicer I travelled west, ma alsi I travelled to the west. Como es illo in yiddish? Es tsum mayrev correcte? O anque sin proposition, dorem, mizrekh, tsofn?

Io peteva adjuta in le gruppo, ja mentionate, Learn Yiddish. Illac on suggereva usar keyn (קײן). Tsum (צום) existe e es usate, ma plus tosto quando on refere a personas: צום טאַטן (tsum tatn, al patre), צום דאָקטער (tsum dokter, al medico, al doctor).

Iste preposition קײן es anque usate in le cantion ben cognoscite Oyfn veg shteyt a boym (אױפן װעג שטײט א בױם) cantate per חוה אלברשטיין (Chava Alberstein), inter multe alteres. In iste poema de איציק מאַנגער (Itzik Manger) occurre:

אַלע פֿײגק פֿונעם בױם זענען זיך צעפֿלױגן (Ale feygl funem boym zenen zikh tsefloygn)
דרײַ קײן מזרח, דרײַ קײן מערב, און דער רעשט קײן דרום (Dray keyn mizrekh, dray keyn mayrev, un der resht keyn dorem)
In interlingua: Omne aves sur le arbore, ha volate via, tres al est, tres al west, e le resto al sud.

Nos ha decidite anque usar iste קײן, keyn, in le traduction de “Le quatro viages”, con le consequentia que le mesme parola (in forma e sono) nunc occurre octo vices, quatro in un senso e quatro in un altere. Nam il ha homonymos:

1. קײן, keyn, significa necun, nulle, cognate con le germano kein e nederlandese geen.
2. קײן, keyn, significa verso, a, ad, verosimilantemente cognate con le germano gegen, germano litterari gen, e nederlandese tegen.

Isto pote esser confundente, ma anque crea un joco de parolas que (como io sape) es solo possibile in yiddish, assi sublineante le proprie character unic de esse lingua.