Hoe weet ik niet meer, misschien via de blog roll van Barracuda, maar opeens bleek ik op nujij.nl aangeland, op deze pagina. Daar staat:
“Woensdagavond gaven kroonprins Willem-Alexander en Maxima een interview dat op de televisie werd uitgezonden. Maar een handige filmmonteur heeft er nu voor gezorgd dat de kroonprins eerder dronken overkomt in het bewuste interview. Hier de beelden.”
Dat woord ‘eerder’ viel me meteen op. In een flits wist ik dat deze tekst niet uit Nederland kon komen, maar alleen uit België. (Ik zou ook kunnen zeggen Vlaanderen, maar dat is nogal een verwarrende aanduiding. Nederlandstalig België dan maar? Niet alle sprekers daar worden graag als Belg aangeduid, andere weer wel. Moeilijk, moeilijk.)
En inderdaad, de link verwijst naar
smoothweb.be, met het TLD (top level domain)
.be van België.
Het gemanipuleerde filmpje is wel grappig en laat goed zien hoe belangrijk context, volgorde en timing zijn. Want de aanstaande koning van Nederland was in werkelijkheid helemaal niet dronken. Ik weet het, want ik heb het hele interview gezien. Maar dat terzijde.
Wat is nu zo typisch aan dit gebruik van ‘eerder’ dat ik het meteen herken? Het is niet zo dat ik, als Nederlandse Nederlandstalige, dat woord niet zou kennen. Ik ken het wel degelijk, en wel in twee betekenissen. Verzonnen voorbeeldzinnen:
Deze zin komt eerder uit België dan uit Nederland.
De eerste betekenis geeft een relatieve plaatsing terug in de tijd. In het Engels zou dat before of earlier kunnen zijn, in het Duits vorher, schon mal of früher.
De tweede betekenis geeft een relatief grotere waarschijnlijkheid aan. Engels: rather, more like, more likely to be, Duits: eher of vielmehr (zinsconstructies variëren per woord en taal). Interessant is dat het Duitse woord eher ook die tijdsbetekenis kan hebben, dezelfde deling van betekenissen als in het Nederlands.
Die tweede betekenis is heel sterk verwant met de manier waarop het woord ‘eerder’ in de Belgische zin gebruikt werd. En toch is daar iets speciaals mee, waardoor ik het als Nederlandstalige uit Nederland meteen herken, als een manier waarop ik het zelf nooit zou zeggen of schrijven.
Ik vind het heel moeilijk om uit te leggen waarom of aan te geven wat dan het verschil is. Het Vlaams-Nederlands woordenboek (hierna: VNW) geeft op bijna 400 bladzijden allerlei Nederlandse woorden en woordbetekenissen die specifiek zijn voor het Nederlands in België. En inderdaad heeft het VNW ook een ingang voor het woord ‘eerder’. Dat bevestigt dat er echt iets aan de hand is en ik niet maar wat verzin.
Als nl-NL ‘vertalingen’ voor dit nl-BE woordgebruik geeft genoemd VNW: “tamelijk, nogal, betrekkelijk, redelijk”. Hun voorbeeldzin, uit De Morgen van 22 juli 2002, luidt:
“Fahed verzon een ontsnappingsmogelijkheid. Zijn familie is eerder prominent. Een oom wist een subsidie voor zijn bedrijfsvoorstel te krijgen, en eigenlijk zijn resultaten op korte termijn niet levensnoodzakelijk.”
In die voorbeeldzin passen de gegeven synoniemen wel goed, maar in de zin die de aanleiding was tot dit artikel voor mijn gevoel niet of nauwelijks. Ik weet niet goed te formuleren waarom niet.
Misschien kan iemand, een taalstudent of zo, een grootschalig corpusonderzoek doen naar het woord ‘eerder’ om zo scherper in kaart te brengen wat nu precies het subtiele verschil is tussen de gebruiksmogelijkheden van dit woord in de beide landen? Hoeft niet meteen volgende week, mag ook in 2450.
Copyright © 2013 R. Harmsen, all rights reserved, alle rechten voorbehouden.