Net zag ik een vrachtwagen rijden met daarop: “Ederveen”. Is dat een plaatsnaam? Je zou zeggen van wel, de naam betekent dan: een veen bij een plaats die Ede heet. En dat klopt ook met de kaart.
Spontaan spreek ik die plaatsnaam uit als ‘ederVEEN’, net als hoogeVEEN en overVEEN. Klemtoon op de laatste lettergreep. Passend bij de opbouw: adjectief plus nomen. Geen samenstelling uit nomen plus nomen, zoals bij ‘HUISdeur’.
Hoewel, in een opsomming van gelijksoortige namen, zoals hier nu net, komt de klemtoon weer op de eerste lettergreep, om het verschil te benadrukken: HOOGeveen, OVerveen en EDerveen zijn allemaal plaatsnamen die op ‘veen’ eindigen.
Analoog: SCHIEdam, ROTterdam en AMsterdam worden in dat rijtje zo beklemtoond, met de nadruk de eerste en onderscheidende lettergreep, hoewel ze los klinken als schieDAM, rotterDAM en amsterDAM.
Waarom twijfelde ik of Ederveen een plaatsnaam is? Omdat ik alleen weet heb van Ederveen als achternaam, en dat was het op die vrachtwagen niet. Hoe ik dat dan weer meteen wist, weet ik niet uit te leggen. Ik wist het gewoon, meteen.
De enige Ederveen die ik ken is Arjan Ederveen. Maar daarin liggen de klemtonen vooraan! ARjan EDerveen. Nooit anders gezegd of gehoord en ik zou verbaasd zijn als iemand het niet zo zou zeggen.
Waarom is dat, dat de achternaam spontaan EDerveen is en de plaatsnaam even spontaan ederVEEN? In mijn Nederlands wel tenminste.
Over zo’n taal raak je je nooit uitverbaasd.
Gisteravond zag ik aflevering 11 van de serie “De ijzeren eeuw”, getiteld “Abraham de geweldige”, over Abraham Kuyper.
Gepresenteerd door Hans Goedkoop. Bij die naam hetzelfde eigenaardige verschijnsel als bij Ederveen: ik spreek dat spontaan uit met de klemtoon vooraan: GOEDkoop. Maar het gelijkluidende woord is met de klemtoon achteraan: goedKOOP.
Waarom? Dat is toch raar? En toch is het zo.
Copyright © 2013, 2015 R. Harmsen, all rights reserved, alle rechten voorbehouden.