Hij is al een end over de negentig, want geboren in 1930, maar J. Rentes de Carvalho schrijft nog steeds – of weer, na diverse stops in eerdere jaren – bijna dagelijks stukjes op zijn blog. Zo ook dit van de negende van deze maand.
Ik ben het er niet mee eens, proef er invloeden in van de PVV van Geert Wilders waarop hij eens vertelde gestemd te hebben, of, erger, invloeden van het Forum Voor Democratie en types als Willem Engel, Eva Vlaardingerbroek en Raisa Blommestijn. Ik wil daar niks mee te maken hebben en besteed verder geen aandacht aan de inhoud.
Het gaat mij om de talige en klankmatige aspecten van de titel – die, gezien het voorgaande, ongetwijfeld sarcastisch bedoeld is. “Um amanhã feliz”, een gelukkig morgen, een gelukkige toekomst.
Um amanhã. Uma manhã? Não, um amanhã.
Het eerste betekent ‘een morgen’ met ‘morgen’ in de zin van ‘de volgende dag’. Er was een gisteren, vandaag is vandaag, en hopelijk is er morgen weer een morgen. Een gelukkig morgen, van ‘het morgen’, dat morgen vandaag zal zijn. Niet ‘een gelukkige morgen’, van ‘de morgen’ die gevolgd zal worden door de namiddag. (Of ‘de middag’ zoals velen in Nederland zeggen, maar in Vlaanderen vinden ze dat terecht raar. Ik niet, want ik ben het van jongs af zo gewend).
Het tweede, uma manhã betekent ‘een morgen’, dat wil zeggen een ochtend, het eerste deel van de dag.
De klank is bijna hetzelfde, met als enige verschillen dat in het eerste geval de <u> genasaliseerd is en de eerste <m> niet klinkt, in het tweede geval niet resp. wel. Maar misschien nasaliseren Brazilianen de klinker wel in beide gevallen. Portugezen niet, denk ik.
Nee, het klopt niet, er is nog een derde verschil. Altijd echt alles nakijken! Amanhã heeft tegen de normale spellingsregels in de heldere <à>, niet de slappe <a> van a manhã. Ik denk dat ik het spontaan goed gezegd zou hebben, zonder het bewust en rationeel te weten. Dat hoeft ook niet, zo leren kleine kinderen ook taal. Als je het uitlegt, kijken ze of ze het in Keulen horen donderen (een uitdrukking die ze dan nog niet kennen), maar ze doen het wel goed. En daar gaat het om. Of ze doen het niet goed, maar dan komt het later nog wel goed.
Hieronder voor het overzicht een tabel – en ik voeg nog drie varianten toe om de contrasten duidelijker te laten uitkomen, evenals de Engelse vertalingen waarin je de verschillen duidelijker ziet dan in het Nederlands.
Opmerking: de meeste fonetische en fonologische bronnen gebruiken het teken [ɐ], een omgedraaide a, maar ik vind de [ɜ], een omgedraaide epsilon, beter, logischer en symmetrischer. En dat al bijna 24 jaar.
| Portugese spelling | Fonetisch | Betekenis | In het Engels |
|---|---|---|---|
| <amanhã> | [amɜˈɲɜ̃] | morgen | tomorrow |
| <a manhã> | [ɜmɜˈɲɜ̃] | de morgen, de ochtend | the morning |
| <uma manhã> | [umɜmɜˈɲɜ̃] | een morgen, een ochtend | a morning |
| <um amanhã> | [ũamɜˈɲɜ̃] | een morgen | a tomorrow |
| <o amanhã> | [uamɜˈɲɜ̃] | het morgen, de toekomst | the tomorrow, the future |
Dit is mijn poging om ze alle vijf anders en alle vijf goed uit te spreken. Volgens het Portugees van Portugal, de norm van Lissabon en Coimbra, want andere accenten kan ik niet, ook geen Braziliaans.