Zonder, nu. Dus. Maar waarom dan?
Eerder, tot ongeveer 22 januari 2022, was ik geneigd ‘de Oekraïne’ te blijven zeggen en schrijven, omdat dat een oude traditie was, en waarom zou je steeds dingen gaan veranderen, alleen omdat dat opeens in de mode komt?
Ik wist wel van het argument dat Oekraïne zelf het (in het Engels, waarschijnlijk) liever zonder lidwoord ziet, om te benadrukken dat ze een echt land zijn, en niet maar een regio, een grensstreek, wat het woord Oekraïne in het Russisch en Oekraïens oorspronkelijk schijnt te betekenen. Op diverse plekken op het wereldwijde web, en de Nederlandse afdeling daarvan, is daar uitleg van te vinden: Nu.nl, Trouw, Genootschap Onze Taal.
Mijn eerdere verzet tegen deze taalwijziging kwam mede voort uit mijn verwondering over het idee dat sprekers van het Russisch en Oekraïens een mening zouden hebben over het lidwoordgebruik in Germaanse talen zoals Nederlands, Engels en Duits, terwijl in elk geval het Russisch helemaal geen lidwoorden kent! Van het Oekraïens weet ik het niet zeker, maar ik vermoed dat die taal ze ook niet heeft.
Het is een aspect dat geen van eerdergenoemde uitlegartikelen aanroert.
Maar inmiddels ben ik helemaal om, en laat ik ook consequent het lidwoord weg. Dit omdat mij duidelijk is geworden dat verschil wel degelijk ook in het Russisch kan worden uitgedrukt, maar op een andere manier, namelijk door de keuze tussen twee voorzetsels. Ik leerde dat op Twitter. Enkele markante punten in de betreffende draad:
22 januari 2022 om 14:53,
14:59,
16:54, citaat van mezelf:
Vanuit Russisch en Oekraïens kun je nauwelijks
regels stellen voor de naam in het Nederlands, want die talen hebben
helemaal geen lidwoorden, zodat de sprekers ook het gevoel ervoor
missen.
Reactie van twitteraar HauⓀ, @MT_Void:
23:13, citaat:
Dat is niet helemaal waar, want in het Russisch
wordt nogal eens на als voorzetsel bij streken gebruikt, maar в voor
landen: на Кавказе / в Нидерландах; op Russischtalige sites in Oekraïne
is dan ook de norm в Украине/-ну, maar in Rusland nog steeds vaak
на Украине/-ну.
23 januari om 13:42. Andere tak van de dezelfde draad (eh, boom?): 23 januari 2022 om 13:38, 23 januari om 16:49, waarin een verwijzing naar deze uitleg in het Russisch, uit de Российская газета van 22 april 2019 (de ‘Russische Gazet’, de of een regeringskrant!). Ik ken geen Russisch, maar met Google Translate, DeepL e.d. is er wel wat van te maken. Wel steeds even terugspieken naar het Russische origineel, waar nou ook weer на en waar в stond, want de vertaalmachines snappen de clou niet, en haspelen die voorzetsels bij het vertalen dus vrolijk door elkaar.
Conclusie en samenvatting: на (‘na’) wordt als voorzetsel bij streken gebruikt, en в (‘v’) eerder voor landen. Dus ‘на Украине’ komt overeen met Nederlands ‘in de Oekraïne’ (denigrerend, het is maar een streek, geen echt land), en ‘в Украине’ is ‘in Oekraïne’ (een echt, onafhankelijk land met eigen bestaansrecht).
Zoeken in Twitter en Facebook is veel lastiger dan met bijvoorbeeld Google in het hele wereldwijde web. Ik wist dat dit besproken was op Twitter, en nu het nog net lukte het terug te vinden, heb ik het opgezocht en de links en wat citaten vastgelegd in dit artikel, waar het veel beter vindbaar is.
Ik wilde namelijk mijn Twitterbio, zoals men die noemt (op Usenet of in een e-maildiscussielijst zou het eerder een sig(nature) zijn) veranderen in “De oorlog in Oekraïne is slechts gebaseerd op een hersenschim van Poetin.” Maar dan in het Russisch. Google Translate vertaalde “на Украине”, maar ik heb het gezien het bovenstaande met de hand veranderd in ‘в Украине’. Война в Украине держится только на путинской химере. Ik hoop dat het redelijk Russisch is, ik kan het niet controleren want ik ken de taal dus niet.
Mooi woord, “hersenschim”. Uniek voor het Nederlands denk ik, Engels phantom, delusion, chimera, figment of the imagination, Duits Hirngespinst, Trugbild, Schimäre, Skandinavische talen weet ik niet en kan ik niet vinden.
Dat oorspronkelijk Griekse woord chimera, χίμαιρα, is kennelijk ook in het Russisch terechtgekomen, als химера.
Een hersenschim ja, die al dat leed veroorzaakt, al die doden en gewonden, de kapotte huizen, kerken, theaters en ziekenhuizen, de levenslange oorlogstrauma’s, de slachtoffers van martelingen, de vluchtelingen.
De BBC berichtte op 7 april 2022 over het plaatsje Yahidne (Ягідне) bij Chernihiv (Чернігів), waar 130 mensen, waaronder tientallen kinderen, vier weken lang door de Russen zijn opgesloten in de kelder van een school, in een ruimte van 65 m². Mensen moesten zittend of staande slapen wegens ruimtegebrek. De lichamen van degenen die bezweken, konden niet meteen worden weggebracht. De Russische bezetters stonden dat niet toe.
Vergelijkingen met de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust gaan altijd mank, maar mij deed het denken aan de manier waarop de Duitsers Joden in veewagens naar de concentratiekampen vervoerden.
Mijn vorige Twittersig was gebaseerd op de show die Poetin op 18 maart 2022 opvoerde in een stadion in Moskou. Het motto daarvan was “За мир без нацизма”, Voor een wereld zonder nazisme. Ik maakte daarvan “За мир без нацизма, значит, без Путина”, … dus zonder Poetin.
Op de panelen stond feitelijk “Zа мир …”, niet ‘За мир …’, met een Latijnse hoofdletter Z, niet de Cyrillische tegenhanger daarvan, З. Die verwees vermoedelijk naar wat inmiddels een symbool voor deze imperialistische actie van het Russische leger is geworden, naar de grote Z die op veel van hun legervoertuigen gekalkt staat.
De achtergrond van die symbolen is niet geheel duidelijk, maar ik vind dit bericht van een Oekraïense Facebookgroep, dat ik op 4 maart analyseerde de meest plausibele verklaring: de Z zou dan de oostelijke strijdkrachten van de Russische Federatie aanduiden. Waarom dan juist die letter en geen andere, dat blijft daarmee vooralsnog onverklaard.
Copyright ©2022 van Ruud Harmsen, alle rechten voorbehouden.