Boek gekocht 8 november 2014, verschijnsel voor het eerst opgemerkt 8 januari 2015, tekst artikel
In het boek “Vladimir, De waarheid over Poetin”, geschreven door Stanislav Belkovski. Nederlandse vertaling uitgegeven door Just Publishers BV. Vertaling Rob Pijpers, Vitataal, Feerwerd.
ISBN 97890 8975 370 0.
Eerst gezien op bladzijde 54, later ook op pagina 61.
Het teken Ÿ waar kennelijk de letters hn hadden moeten staan. Citaten:
“Van een wedergeboorte van de geheime dienst van de Sovjet-Unie op Russisch grondgebied kan in elk geval niet worden gesproken. De huidige president van de Russische Federatie met zijn KGB-geschiedenis herinnert wat dat betreft meer aan Harry Pendel uit JoŸ le Carrés bekende spionageroman De kleermaker van Panama dan aan James Bond, de superspion in dienst van Her Royal HigŸess.”
Het is niet moeilijk te zien dat bedoeld is: ‘John le Carrés’ en ‘Her Royal Highness’.
“Jozef Stalin had de leiders van de KGB al duidelijk gemaakt dat ze, ondanks het enorme bureaucratische apparaat en alle tecŸische mogelijkheden die hun ter beschikking stonden, politiek volstrekt afhankelijk van hem bleven – van de roerganger van het land en leider van de communistische partij.”
Ook hier weer had Ÿ uiteraard hn moeten zijn en ‘tecŸische’ ‘technische’.
Even tussendoor: in Windows kun je met de toetsenbordindeling US International een trema ofwel umlaut (historisch iets anders, maar het visuele effect is gelijk) op alle klinkerletters krijgen, door eerst een dubbel aanhalingsteken te typen (", shift-') en daarna die klinker. Dus " gevolgd door y levert inderdaad ÿ op.
Een nogal nutteloos teken, want het is niet de Nederlandse ij, en verder komt het ook in vrijwel geen taal voor. Ik ken alleen maar twee Franstalige namen, niet eens woorden, met dat teken erin: die van de Belgische violist Eugène Ysaÿe, en die van een voorstadje van Parijs, L'Haÿ-les-Roses.
Maar goed, om die namen correct te schrijven, is het teken nodig, dus het is goed dat het er is. In ISO-8859-1 (Latin 1) op codepositie hex ff en in Unicode ook.
Bij de klinkers a, e, i, o en u kun je die twee puntjes met dezelfde toetsenbordlay-out net zo goed op hoofdletters zetten: Ä, Ë, Ï, Ö en Ü. Maar met de Y lukt dat niet. Probeer je het toch, dan komt er te staan: "Y.
Waarom is dat? Ik denk omdat de toetsenbordindeling US International sterk gekoppeld is aan de tekenset ISO-8859-1. En daarin (evenals in het compatibele Unicode-blok) zit waar je de hoofdletter Ÿ zou verwachten, op codeplaats hex df, de letter ß. Logisch en efficiënt wel, want die letter wordt alleen in het Duits gebruikt, nooit aan het begin, en bij een geheel in hoofdletters gespeld woord wordt dat teken gewoonlijk vervangen door twee hoofdletters s. Dus een hoofdletter ß bestaat niet en is nooit nodig.
Overigens zit in de Windows-variant van ISO-8859-1, codepage 1252 geheten, wel een hoofdletter Ÿ, in het eigenlijk voor stuurtekens bedoelde blok, op positie hex 9f.
Volkomen zinloos, want was het nut van de ÿ al twijfelachtig, de hoofdletter Ÿ wordt helemaal nergens en door niemand gebruikt. Behalve raadselachtig in uit het Russisch vertaalde boeken, dus, blijkt.
Geen idee.
Ik dacht eerst aan een foutje bij OCR (Optical Character Recognition). Een programma als Finereader (van Russische herkomst!) houdt rekening met de taal waarin de tekst geschreven is, om de meest waarschijnlijk betekenis van de aangetroffen lettervormen te vinden. Bij plotselinge Engelse namen in een verder Nederlandse tekst zou er dan iets op hol kunnen slaan. Lijken hn en Ÿ dan op elkaar? De voorbeelden maar eens onder elkaar zetten:
JoŸ le Carré
John le Carré
Her Royal HigŸess
Her Royal Highness
tecŸische
technische
Lijkt helemaal niet op elkaar. Als die hn nou op z’n kop stond, zou het eventueel nog kunnen.
Maar dan nog, waarom zou de Nederlandse vertaling van een vermoedelijk Russisch origineel ge-OCR'd zijn? Gewoon intikken op een pc is toch veel handiger?
Of misschien was er in het origineel al een probleem? Of bij het importeren van de Russische tekst, in Cyrillisch schrift natuurlijk, in een vertaalgeheugenprogramma, zijn de in Latijns schrift opgenomen namen verkeerd doorgekomen?
Of de Russische tekst was alleen op papier beschikbaar en die is gescand en ge-OCR'd?
Maar dat verklaart nog niet hetzelfde verschijnsel bij een tamelijk gewoon woord als ‘technische’, waarvan vast ook een Russisch equivalent bestaat.
Kortom, ik weet het gewoon niet. Echt geen idee. Misschien kom ik verderop in het boek nog dingen tegen die er meer licht op werpen.
Copyright © 2015 R. Harmsen, all rights reserved.