“De ruige binnenlanden van Portugal”

Inleiding

Ik vond net een ongedateerde aantekening, maar zoals ik het me herinner al van een hele tijd geleden, over dit schrijversprofiel van J. Rentes de Carvalho. Die notitie werk ik nu meteen maar even uit, gezien recente andere artikelen en vertalingen.

Het profiel dateert van na 1998, want er staat:

Sinds 1956 woont Rentes de Carvalho in Amsterdam. In het weekblad Tribune vertelt hij over zijn komst naar Nederland. 'In 1956 kwam ik twee weken naar Nederland om een vriend te helpen bij het schrijven van wat rapporten. Dat is tweeënveertig jaar geleden en ik zit nog steeds in Amsterdam.

1956 + 42 = 1998. Het staat er dus misschien al wel bijna 14 jaar zo. Of korter als het ongespecificeerde nummer van het weekblad toen al van een tijd geleden was.

Misverstand

In de schrijversbeschrijving staat ook te lezen:

José Rentes de Carvalho werd geboren in 1930 in (Vila) Nova de Gaia in de ruige binnenlanden van Portugal. Daar woonde hij tot 1945.

Dat klopt niet. Vila Nova de Gaia ligt niet in de binnenlanden van Portugal, maar aan de kust, ten zuiden van Porto. Als je niet de stad (gemeente) Porto bekijkt, maar het ruimer trekt richting agglomeratie, dan zou je kunnen zeggen dat Gaia Porto-Zuid is. Dat is niet helemaal correct, omdat Gaia en Porto ieder zelfstandige gemeenten zijn en Gaia dus Porto niet is, hoewel ze wel beide tot het (veel grotere) district Porto behoren.

Maar qua ligging en grootte is de situatie sterk vergelijkbaar met Rotterdam en Rotterdam-Zuid, of (iets kleiner) Arnhem en Arnhem-Zuid: flinke stadsdelen met een brede rivier ertussen.

Vila Nova de Gaia is overigens ook de plek waar de opslagloodsen van de portwijn zich bevinden, een wijnsoort waarvan de naam is afgeleid van Porto. Porto werd vroeger ook wel Oporto genoemd, maar dat is een verkeerd begrepen Engelse naam, een verbastering van ‘o Porto’, wat in het Portugees ‘de haven’ betekent of gewoon ‘Porto’. ‘O’ is namelijk het bepaald lidwoord voor mannelijke woorden.

Eén theorie over het ontstaan van de naam Portugal is dat het eerste deel komt van Porto en het tweede van een oudere vorm van de naam Gaia, waarin, daar waar nu een ‘i’ staat (uitgesproken als de j van Ajax) vroeger een l zat: Cale.

In zijn toeristische boek “Portugal – Een gids voor vrienden” (zesde druk 1992) schreef J. Rentes de Carvalho (via zijn vertaler Harrie Lemmens) op blz. 149:

Wie er woont heeft het gewoon over Gaia. Ik, die er ben geboren, geef het alleen maar zijn volledige naam, die ook in zijn afgekorte vorm – V.N. de Gaia – te lezen is op de flessen portwijn, wanneer het nodig is me aan te passen aan de officiële toponomie.

Bron van het misverstand

De oorsprong van het misverstand als zou Vila Nova de Gaia een dorp in de ruige binnenlanden van Portugal zijn, is dat de schrijver J. Rentes de Carvalho inderdaad in Gaia geboren is, maar dat zijn familie uit zo’n dorp in het ruige bergland kwam. Tegenwoordig woont hij daar zelf ook weer delen van het jaar.

Op zijn eigen website vertelt hij over het dorp, gelardeerd met foto’s. Het heet Estevais en ligt in Noordoost-Portugal. Het behoort tot de gemeente Mogadouro en daarvan tot de freguesia (deelgemeente) Castelo Branco (niet te verwarren met de veel grotere plaats van die naam, een heel eind zuidelijker).

Het dorp dient ook als decor in delen van enkele van de boeken van de schrijver J. Rentes de Carvalho.


Naschrift

25 december 2011

Zie ook deze boekbespreking door Bert Ernste van het autobiografische boek “Ernestina” van J. Rentes de Carvalho. Dezelfde bespreking staat ook hier.

Er staan links in naar een tweedelig artikel in De Groene Amsterdammer, deel 1 (30 april 1997) en deel 2 (7 mei 1997), door Martin van Amerongen.

Dat gaat over een reisje naar Estevais waarbij J. Rentes de Carvalho een aantal Nederlandse journalisten meenam.

Naschrift

Zelfde dag, een paar uur later: een mild kritische opmerking:

Waar de journalist Martin van Amerongen (inmiddels niet meer onder ons, 11 mei 2002) “Cervicais” schreef, bedoelde hij ongetwijfeld ‘Carviçais’, zoals nu in 2011 gemakkelijk – maar in 1997 veel lastiger, zodat hem de slordigheid postuum vergeven zij – na te gaan is.

Dat plaatsje Carviçais behoort tot de gemeente Torre de Moncorvo, die verwarrenderwijs ook een dorp Estevais omvat, maar dat is niet het herkomstdorp van de schrijver J. Rentes de Carvalho. Dat behoort namelijk – als eerder vermeld – tot de freguesia Castelo Branco van de gemeente Mogadouro.